Η έκθεση «Edvard Munch. Masterpieces from Bergen» θα διαρκέσει έως τις 4 Σεπτεμβρίου 2022 και αποτελεί μέρος μιας συνεργασίας μεταξύ του The Courtauld και των μουσείων τέχνης KODE στο Μπέργκεν της Νορβηγίας. Το KODE στο Μπέργκεν φιλοξενεί μία από τις σημαντικότερες συλλογές Μουνκ στον κόσμο, η οποία συγκεντρώθηκε αρχικά στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Νορβηγό βιομήχανο Ράσμους Μέγιερ (1858-1916), ο οποίος συνέλεξε το έργο του Μουνκ κατά τη διάρκεια της ζωής του καλλιτέχνη.
Η έκθεση θα συγκεντρώσει περίπου 18 πίνακες από τη συλλογή αυτή και για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη ομάδα έργων από τη συλλογή παρουσιάζεται εκτός Νορβηγίας.
Η αρχή της έκθεσης
Η έκθεση ξεκινά με σημαντικά πρώιμα δείγματα της «ρεαλιστικής» περιόδου του Μουνκ της δεκαετίας του 1880, η οποία εγκαινίασε την καριέρα του, όπως το «Πρωί» (1884) και η «Καλοκαιρινή νύχτα» (1889), ένα έργο-κλειδί που αντικατοπτρίζει την κίνηση του καλλιτέχνη προς το εκφραστικό και ψυχολογικά φορτισμένο έργο για το οποίο έγινε διάσημος.
Τα έργα αυτά έθεσαν τις βάσεις για τους εξαιρετικά εκφραστικούς πίνακες της δεκαετίας του 1890, συμπεριλαμβανομένων αξιόλογων καμβάδων από τη διάσημη σειρά του Μουνκ «Ζωφόρος της ζωής», η οποία πραγματεύεται βαθιά θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από σπλαχνικές απεικονίσεις του ανθρώπινου ψυχισμού, όπως το «Βραδιά στο Karl Johan» η «Μελαγχολία» και το «Στο νεκροκρέβατο».
Η μόνιμη συλλογή ιμπρεσιονιστικών και μεταϊμπρεσιονιστικών αριστουργημάτων του Courtauld, που εκτίθεται στην πρόσφατα ανακαινισμένη Μεγάλη Αίθουσα LVMH, θα προσφέρει πλούσιο πλαίσιο για την έκθεση, αποκαλύπτοντας μερικές από τις καλλιτεχνικές εμπνεύσεις που συνάντησε ο Μουνκ κατά τη διάρκεια των πειραματικών του χρόνων στο Παρίσι από το 1889 έως το 1892, όπου ανακάλυψε τις μοντέρνες τεχνοτροπίες των Γκογκέν, Τουλούζ-Λοτρέκ και Βαν Γκογκ.
Επιρροές του Μουνκ
Από νεαρή ηλικία ο Μουνκ επηρεάστηκε από τους ιμπρεσιονιστές όπως ο Μανέ και αργότερα από καλλιτέχνες του μετα-ιμπρεσιονισμού. Ορισμένα πρώιμα έργα του θυμίζουν τον Μανέ. Μετά από πολυάριθμους πειραματισμούς, ο Μουνκ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ιμπρεσιονιστικό ιδίωμα δεν επέτρεπε επαρκή έκφραση. Το θεωρούσε επιφανειακό και πολύ συγγενικό με τον επιστημονικό πειραματισμό. Ένιωθε την ανάγκη να εμβαθύνει και να εξερευνήσει καταστάσεις που ξεχειλίζουν από συναισθηματικό περιεχόμενο και εκφραστική ενέργεια.
O γεννημένος το 1863 Μουνκ σε ηλικία 16 ετών γράφτηκε σε τεχνικό κολέγιο για να σπουδάσει μηχανικός, όπου διακρίθηκε στη φυσική, τη χημεία και τα μαθηματικά. Έμαθε να σχεδιάζει με κλίμακα και προοπτική, αλλά οι συχνές ασθένειες διέκοπταν τις σπουδές του. Ενώ ο πατέρας του θεωρούσε την τέχνη «ανίερο επάγγελμα», εκείνος έγραφε στο ημερολόγιό του: «Στην τέχνη μου προσπαθώ να εξηγήσω τη ζωή και το νόημά της». Τελικά, το 1881 ο Μουνκ γράφτηκε στη Βασιλική Σχολή Τέχνης και Σχεδίου της Κριστιάνια, ένας από τους ιδρυτές της οποίας ήταν ο μακρινός συγγενής του Γιάκομπ Μουνκ. Την ίδια χρονιά έφτιαξε τα πρώτα του πορτρέτα, συμπεριλαμβανομένου ενός του πατέρα του και της πρώτης αυτοπροσωπογραφίας του. Το ολόσωμο πορτρέτο του Karl Jensen-Hjell, ενός διαβόητου μποέμ της πόλης, απέσπασε την απορριπτική απάντηση ενός κριτικού: «Είναι ιμπρεσιονισμός που φτάνει στα άκρα. Είναι μια παρωδία της τέχνης». Τα γυμνά του Μουνκ από αυτή την περίοδο σώζονται μόνο σε σκίτσα, εκτός από το έργο «Standing Nude» (1887). Μπορεί να κατασχέθηκαν από τον πατέρα του.
Ο Μουνκ έφτασε στο Παρίσι κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων της Παγκόσμιας Έκθεσης (1889) και έμενε στο δωμάτιο δύο Νορβηγών καλλιτεχνών. Ο πίνακάς του «Πρωί» (1884) εκτέθηκε στο νορβηγικό περίπτερο. Περνούσε τα πρωινά του στο πολυάσχολο εργαστήριο του Μπονά, στο οποίο υπήρχαν μοντέλα, και τα απογεύματα στην έκθεση, στις γκαλερί και στα μουσεία, όπου οι μαθητές έπρεπε να κάνουν αντίγραφα ως μέσο εκμάθησης της τεχνικής και της παρατήρησης.
Ο θάνατος του πατέρα του
Στο τέλος της δεκαετίας του 1880, ο πατέρας του Μουνκ πέθανε και ο ζωγράφος μέχρι το 1892 διαμόρφωσε τη χαρακτηριστική και πρωτότυπη συνθετική αισθητική του, όπως φαίνεται στη «Μελαγχολία» (1891), στην οποία το χρώμα είναι το συμβολικό στοιχείο.
Το 1891 ο πίνακας «Μελαγχολία» εκτέθηκε στη Φθινοπωρινή Έκθεση του Όσλο. Θεωρήθηκε ο πρώτος συμβολιστικός πίνακας από Νορβηγό καλλιτέχνη. Ο Μουνκ έκανε την πρώτη του έκθεση στο Βερολίνο, αλλά οι πίνακές του προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις, την περίφημη «Υπόθεση Μουνκ», και μετά από μία εβδομάδα η έκθεση έκλεισε. Ο Μουνκ ήταν ευχαριστημένος από τη «μεγάλη αναταραχή» και έγραψε σε μια επιστολή του: «Ποτέ δεν πέρασα τόσο διασκεδαστικά – είναι απίστευτο ότι κάτι τόσο αθώο όπως η ζωγραφική θα μπορούσε να προκαλέσει τέτοια αναστάτωση».
Το 1894 ο Δανός συγγραφέας Χόλγκερ Ντράχμαν που είχε συναναστραφεί τον Μουνκ στο Βερολίνο έγραψε για τον Νορβηγό ζωγράφο: «Αγωνίζεται σκληρά. Καλή τύχη στους αγώνες σου, μοναχικέ Νορβηγέ».
Στο Βερολίνο ο Μουνκ σχεδίασε τις περισσότερες από τις ιδέες που θα αποτελούσαν το σημαντικότερο έργο του, τη «Ζωφόρο της ζωής», το οποίο αρχικά σχεδιάστηκε για εικονογράφηση βιβλίων, αλλά αργότερα εκφράστηκε σε πίνακες ζωγραφικής.
Όλα τα σχέδια και τα έργα αυτής της περιόδου παρουσιάζουν μια απλοποίηση της μορφής και της λεπτομέρειας που σημάδεψε το πρώιμο στυλ του.
Οι φιγούρες του Μουνκ μοιάζουν να παίζουν ρόλους σε μια θεατρική σκηνή όπου κάθε χαρακτήρας ενσαρκώνει μια μόνο ψυχολογική διάσταση. Λίγο αργότερα, θα δημιουργούσε την «Κραυγή», το πιο διάσημο έργο του και έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους πίνακες του κόσμου. Οι χώροι του πλέον είναι περισσότερο συμβολικοί παρά ρεαλιστικοί και η «Κραυγή» αντιπροσωπεύει το παγκόσμιο άγχος του σύγχρονου ανθρώπου στη δίνη μιας συναισθηματικής κρίσης με έναν τρόπο ανεπανάληπτο στην ιστορία της τέχνης.
