Τι σημαίνει για την Ελλάδα το μεγάλο ενεργειακό πακέτο που εξήγγειλε η Πρόεδρος της Κομισιόν κα Φον Ντερ Λάιεν;
Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο μεταφράζεται σε επιτάχυνση των ΑΠΕ με αύξηση της διείσδυσης στο 45%, (από 40%), έως το 2030.
Σε άμεσο επίπεδο όμως, το Ταμείο Ανάκαμψης θα λάβει ως προίκα άλλα 2 δισ. ευρώ.
Τα μισά θα είναι χαμηλότοκα δάνεια, περίπου 500 εκατομμύρια επιδοτήσεις και άλλα τόσα θα είναι συμπράξεις.
Αυτό θα είναι για τη χώρα μας το «μικρό πακέτο» του REPower EU που ανακοίνωσε η πρόεδρος της ΕΕ.
Επιπλέον του «μικρού πακέτου» θα έρθουν τα φορολογικά κίνητρα για την υποχρεωτική εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες νέων σπιτιών, εμπορικών και δημοσίων κτιρίων έως το 2030.
Το ερώτημα είναι εάν τα υποχρεωτικά μέτρα της Κομισιόν, όπως η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στις στέγες νέων κτιρίων, θα επιδοτηθούν γενναία, λίγο ή καθόλου.
«Το κόστος εγκατάστασης μιας τέτοιας επένδυσης τυγχάνει απόσβεσης με τη χρήση» μας λέει στέλεχος του ΥΠΕΝ και συνεχίζει: «στην περίπτωση των φωτοβολταϊκών στις στέγες, η απόσβεση είναι διάρκειας 3 ετών».
Είναι όμως ξεκάθαρο ότι η Κομισιόν δίνει τα ρέστα της στην αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας με τη νέα «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ηλιακή Ενέργεια».
Σε αυτή συμπεριλαμβάνεται η «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Ηλιακών Στεγών» για την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών στις οροφές κτιρίων, ένα πρόγραμμα που θα ανθίσει σε όλη την Ελλάδα ως το 2030.
Ένας άλλος άξονας του REPowerEU είναι η ενεργειακή εξοικονόμηση, με την εισήγηση για αύξηση του στόχου Ενεργειακής Εξοικονόμησης σε τουλάχιστον 13% έως το 2030, από 9% που προβλέπεται τώρα.
Η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, θα γίνει με μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα, καθώς και διαφοροποιήσεις στην καθημερινότητα των πολιτών που καλούνται να μειώσουν την ενεργειακή κατανάλωση.
Δεν είναι όλα ρόδινα όμως σε αυτό το πλέγμα μέτρων που εισηγείται η ΕΕ: η ίδια η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι η απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές θα οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις των τιμών ενέργειας, λόγω της αύξησης του κόστους των ορυκτών καυσίμων.
Δεν φαίνεται πάντως να προτείνει οτιδήποτε σε αυτό το θέμα και το αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων.
Οι κυβερνήσεις όμως, όπως και η ελληνική έχουν τα δικά τους μακρο -και μικρο-οικονομικά θέματα, γι αυτό πολλοί εκτιμούν πως τελικά οι καταναλωτές θα πληρώσουν το μάρμαρο, εν μέρει ή εν όλω.
Η εργαλειοθήκη της Κομισιόν για τις αλλαγές
Η νέα «εργαλειοθήκη» του πακέτου της Κομισιόν για την προστασία νοικοκυριών και επιχειρήσεων από τις υψηλές τιμές ενέργειας έχει συγκεκριμένους άξονες:
1) Εξειδίκευση του RepowerEU
Για την υλοποίηση των υπόλοιπων δράσεων του RepowerEU, η Κομισιόν εκτιμά ότι θα χρειαστούν επενδύσεις 210 δισ. ευρώ έως το 2027, κονδύλια που θα προστεθούν στις επενδύσεις για την υλοποίηση των μέτρων του «Fit for 55».
Πέραν των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης, ένα μέρος του παραπάνω ποσού προορίζεται για τη δημιουργία της οικονομίας του «πράσινου» υδρογόνου.
Σύμφωνα με το σχέδιο, στόχος είναι η παραγωγή 10 εκατ. τόνων «πράσινου» υδρογόνου και άλλα τόσα εισαγωγών έως το 2030, για αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του άνθρακα και του πετρελαίου σε τομείς της βιομηχανίας και των μεταφορών.
Στην περίπτωση του βιομεθανίου, το οποίο θα αντικαταστήσει μέρος των εισαγωγών αερίου, προβλέπεται η ενίσχυση της παραγωγής του στα 35 δισ. κ.μ. έως το 2030.
Στο RepowerEU περιλαμβάνεται επίσης η ενίσχυση των διασυνδέσεων των ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας, ώστε να αυξηθεί η ασφάλεια εφοδιασμού και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός μέσω του διασυνοριακού εμπορίου.
Επίσης, προβλέπονται καινούργια έργα φυσικού αερίου, για την περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας της Ευρώπης.
Τα έργα αυτά αφορούν νέες «πύλες εισόδου» LNG, καθώς και καινούριους αγωγούς.
Τα έργα αυτά θα υποστηρίξουν την ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση των χωρών προέλευσης του καυσίμου.
Για τη διασφάλιση αερίου σε ανταγωνιστικές τιμές, η Ε.Ε. θα βασιστεί στον μηχανισμό κοινών προμηθειών καυσίμου, στον οποίο θα συμμετέχουν τα κράτη-μέλη σε εθελοντική βάση.
Δυνατότητα συμμετοχής στον μηχανισμό θα έχουν επίσης η Ουκρανία, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Μολδαβία και η Γεωργία.
2) Ολοταχώς για διείσδυση ΑΠΕ
Για να αυξηθεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών στο 45%, όπως προβλέπει το RepowerEU, η Κομισιόν προτείνει την επίσπευση και απλοποίηση των αδειοδοτικών διαδικασιών, με χωροθέτηση συγκεκριμένων χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών ανάπτυξης «πράσινων» έργων, ενθάρρυνση του repowering και κινητροδότηση των «πράσινων» PPA.
Για την αδειοδοτική επίσπευση, οι Βρυξέλλες ζητούν από τα κράτη-μέλη να χαρακτηρίζουν τα έργα ΑΠΕ ως «έργα υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος», καθεστώς το οποίο θα διέπει επίσης την κατασκευή και την έναρξη λειτουργίας τους.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο χαρακτηρισμός δικαιολογείται από τη σημασία που έχουν όχι μόνο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη το γεωπολιτικό πλαίσιο που προσδίδει επείγοντα χαρακτήρα στην επιτάχυνση της «πράσινης» μετάβασης.
Παράλληλα, τα κράτη-μέλη καλούνται να χωροθετούν «ειδικές περιοχές ανάπτυξης έργων ΑΠΕ» όπου θα εφαρμόζεται η fast track αδειοδοτική διαδικασία, αποφεύγοντας τις προστατευόμενες περιοχές και δίνοντας έμφαση σε περιοχές όπως στέγες, δρόμους, χώρους στάθμευσης για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.
Επίσης, δίνεται προτεραιότητα σε πρώην βιομηχανικές ζώνες, ορυχεία και χώρους απόθεσης απορριμμάτων, όπως και σε χερσαίες περιοχές που δεν ενδείκνυνται για αγροτική χρήση.
Για το repowering προτείνονται απλοποιημένες διαδικασίες, ενώ η Κομισιόν ζητά από τα κράτη-μέλη να εξαφανίσουν όλα τα αδικαιολόγητα διοικητικά εμπόδια και εμπόδια πρόσβασης στην αγορά για τα «πράσινα» PPA, ώστε να αυξηθεί η χρήση τους από τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις.
Γι’ αυτό οι χώρες-μέλη καλούνται να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν σχήματα στήριξης αυτών των συμβάσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν πρότεινε χθες τη σχετική αναθεώρηση της Οδηγίας 2018/2001 για την προώθηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Οι δύο «πυλώνες» της αναθεώρησης είναι ο χαρακτηρισμός των ΑΠΕ ως «έργα υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος» και ο καθορισμός «ειδικών περιοχών ανάπτυξης έργων ΑΠΕ»
3) «Ηλιακή ενέργεια»: το νέο Ελντοράντο
Η μαζική ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων βρίσκεται στην «καρδιά» του RepowerEU, με δεδομένο ότι μπορούν να αυξήσουν άμεσα και ραγδαία τη συμμετοχή των ΑΠΕ, περιορίζοντας τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και μειώνοντας το ενεργειακό κόστος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Οι εκτιμήσεις θέλουν τα φωτοβολταϊκά να δίνουν ακόμη και το 25% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε.
Έτσι, η Κομισιόν θέτει ως στόχο τον υπερδιπλασιασμό σε σχέση με το 2020 των εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών έως το 2025, δηλαδή η συνολική ισχύς να ανέλθει στα 320 GW έως τα μέσα της 10ετίας, και στα 600 GW το 2030.
Από τις 21 Δεκεμβρίου 2026 θα είναι υποχρεωτική για όλα τα νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν άνω των 250 τ.μ., από τα τέλη του 2027 για όλα τα υπάρχοντα δημόσια και εμπορικά κτίρια με ωφέλιμο εμβαδόν άνω των 250 τ.μ., και από τα τέλη του 2029 για όλα τα νέα κτίρια κατοικιών.
Στα ηλιακά πάνελ οι προοπτικές είναι τεράστιες στη χώρα μας.
Οι αρμόδιοι ομιλούν για εγκατάσταση 395 Γιγαβάτ φωτοβολταϊκών ονομαστικής ισχύος ως το 2025 και 740 Γιγαβάτ ως το 2030 με την ΕΕ να θέτει ως στόχο αγοράς τα 1.000 Γιγαβάτ ως το 2032.
Ενδιαφέρον έχει και η αναφορά του σχεδίου για τη δυνατότητα δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής βιομηχανίας, αν και στην πράξη κάτι τέτοιο θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο.
Θυμίζουμε πως η Πρωτοβουλία Ηλιακών Στεγών καθιστά υποχρεωτική την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια (με επιφάνεια στέγης άνω των 250 τ.μ.) το αργότερο από το 2026 και σε όλα τα νέα κτίρια κατοικιών το αργότερο από το 2029, ημερομηνίες που θα πάρουν παράταση 1-3 χρόνια.
Επίσης υπάρχουν οι πρωτοβουλίες για την απόκτηση δεξιοτήτων στον τομέα της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών και η ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας κατασκευής φωτοβολταϊκού εξοπλισμού.
4) Ενεργειακή αποδοτικότητα και εξοικονόμηση
Στην περίπτωση της ενεργειακής εξοικονόμησης, στα βραχυπρόθεσμα μέτρα περιλαμβάνεται η προώθηση μικρών αλλαγών στην καθημερινότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων (στο πλαίσιο συμβουλών του ΙΕΑ όπως η μείωση του θερμοστάτη στη θέρμανση ή το κλιματιστικό), που μπορούν να μειώσουν αισθητά και άμεσα την κατανάλωση.
Μάλιστα, η Κομισιόν προτείνει στα κράτη-μέλη ενημερωτικές εκστρατείες για τη διάδοση τέτοιων πρακτικών.
Επίσης, προτείνει προγράμματα στήριξης των καταναλωτών, ώστε να επιλέξουν πιο αποδοτικές συσκευές.
Η στήριξη αυτή θα μπορούσε να γίνει με τη μορφή επιδότησης.
Όσον αφορά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα, προτείνεται μεταξύ άλλων η αύξηση των εθνικών στόχων για ενεργειακή εξοικονόμηση, η εισαγωγή επιπλέον μικρότερων βαθμίδων στην κλίμακα Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων, η αυστηροποίηση των απαιτήσεων στα νέα κτίρια και η κινητροδότηση βαρέων οχημάτων μηδενικών εκπομπών.
5) Επικαιροποιημένα μέτρα για την ενεργειακή κρίση
Στα επικαιροποιημένα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια η Κομισιόν προτείνει την ανάκτηση των υπερεσόδων από ηλεκτροπαραγωγούς, ώστε τα ποσά αυτά να χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη των καταναλωτών.
Στις παρεμβάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού περιλαμβάνεται επίσης η επιδότηση του κόστους του αερίου για τις μονάδες που λειτουργούν με το συγκεκριμένο καύσιμο, ώστε να μειώσουν τις προσφορές στην αγορά και κατά συνέπεια το χονδρεμπορικό κόστος.
Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις συμπληρώνονται από την επέκταση του πλαφόν στη λιανική ρεύματος, ώστε να συμπεριλάβει μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, όπως και η χρήση των εσόδων συμφόρησης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.
Για το φυσικό αέριο, η Κομισιόν προτείνει την επέκταση των ρυθμιζόμενων λιανικών τιμών του καυσίμου, για τις βιομηχανίες που καταναλώνουν αέριο, καθώς και για τα νοικοκυριά και την επόμενη χειμερινή περίοδο. Παράλληλα, εισηγείται την έκτακτη ενίσχυση της ρευστότητας των εταιρειών εμπορίας αερίου, οι οποίες επηρεάζονται από την έντονη μεταβλητότητα των τιμών.
Τέλος, αφήνει ανοιχτή την εξέταση επιβολής ορίων στο ολλανδικό hub αερίου (ΤΤF).
Για την αντιμετώπιση πιθανών στρεβλώσεων στη διαμόρφωση των τιμών λόγω κερδοσκοπικών κινήσεων, όπως επισημαίνεται στο κείμενο, μια επιλογή θα ήταν η αναθεώρηση του πλαφόν που εφαρμόζεται στη βραχυπρόθεσμη διακύμανση των τιμών.
