Ελεάννα Μαρτίνου: Αυτή τη στιγμή, μεγάλοι ιδιώτες συλλέκτες κάνουν το έργο που θα όφειλε να κάνει το κράτος

Συνέντευξη στον Κώστα Κατόπη

Με την ζωγράφο Ελεάννα Μαρίνου γνωριστήκαμε διαδικτυακά, όπως είναι άλλωστε και η τάση των καιρών μας. Ο λόγος ήταν ότι έπρεπε να αποφασίσω όταν… χάζευα τα έργα της, τι μου άρεσε πιο πολύ: Τα ψυχρά ή τα θερμά χρώματα! Έργα αυστηρά υπό το επιβλητικό μαύρο αλλά και χρωματιστές γραμμές με κόκκινες και μπλε αποχρώσεις που έδειχναν τον… δρόμο στο βλέμμα μου. Απλή στη συμπεριφορά και συνάμα σίγουρη για τη δουλειά της η Ελεάννα Μαρτίνου μου μίλησε αρκετή ώρα για το χθες, το τώρα και το αύριο. Μια ακούραστη καλλιτέχνις, γεμάτη με ενέργεια και ιδέες που αποτυπώνονται άλλοτε με λίγες πινελιές και άλλοτε με σχεδόν εμμονικό τρόπο στα έργα της!

Τις σπουδές της στην ΑΣΚΤ συμπληρώνουν οι κλασικές σπουδές πιάνου που φυσικά επηρέασαν τη δουλειά της στον καμβά. «Ο ρυθμός, η παράθεση άσπρου και μαύρου σαν τα πλήκτρα του πιάνου και η πειθαρχία που απαιτείται ως προϋπόθεση για την απόλυτη αναρχία, είναι στοιχεία που με απασχολούν», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τονίζει για την περίοδο της πανδημίας ότι τη βοήθησε να συγκεντρωθεί προκειμένου να εκφραστεί και να δημιουργήσει, να μελετήσει αλλά και να διδάξει!

Σε ένα «πεδίο» δύσκολο από πολλές απόψεις για τον συνεντευξιαζόμενο η Ελεάννα μίλησε με περίσσια άνεση για την αγορά της Τέχνης στην Ελλάδα, τις αίθουσες Τέχνης, το προφίλ των συλλεκτών –παλιών και νέων–, τους φιλότεχνους και τον ρόλο του κράτους, ενώ αναφέρθηκε και στα μελλοντικά της σχέδια.

Αναλυτικά η συνέντευξη της Ελεάννας Μαρτίνου έχει ως εξής:

-Ελεάννα, ας ξεκινήσουμε από την πρόσφατη συμμετοχή σου στην έκθεση που τρέχει ακόμα στο νέο Πολυχώρο Πολιτισμού «Άρτεμις» στο Μαρούσι. Ακούστηκαν ιδιαίτερα θερμές εντυπώσεις για τα πορτρέτα των ποιητών που φιλοτέχνησες για την εν λόγω έκθεση.

-Τα έργα που παρουσιάζω στον καινούριο πολυχώρο «Άρτεμις» αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα δουλειάς των τελευταίων χρόνων. Τα πορτρέτα των ποιητών επέλεξα να παρουσιαστούν σε πολύπτυχο, συγκεκριμένα σε ένα δωδεκάπτυχο, σε «συνομιλία» με το έργο μεγάλων διαστάσεων «Φαντασιακή Μητρόπολη», το οποίο έρχεται σε διάλογο//αντίλογο με το έργο «House//Hotel»: πρόκειται για ένα Σπίτι, το εσωτερικό του οποίου είναι ένα δίκτυο συναισθημάτων, υλικών και σημείων, ενώ το εξωτερικό, παραμένει ανοιχτό. Στην ενότητα «Φαντασιακές Μητροπόλεις», που ξεκίνησε το 2007 και συνεχίζεται ως σήμερα, με απασχολεί το δίκτυο που δημιουργείται μεταξύ του κατακερματισμένου χώρου του σύγχρονου τρόπου ζωής στα μεγάλα κέντρα του κόσμου και στους ανθρώπους που απαρτίζουν την παγκόσμια κοινότητα.

Οι ποιητές απεικονίζονται ως αυτόνομες προσωπικότητες μέσα στο χάος του κατακερματισμού και της σύγχρονης δυστοπίας. Απέναντί τους, στο έργο «Ζοζό Νταλμάς», βλέπουμε μία γυναίκα κοσμοπολίτισσα, ανάμεσα σε σημεία σταθμούς και στόχους σκοποβολής,οι οποίοι υπονοούν την αμφίδρομη κίνηση στο χώρο και την ταχύτητα της κάθε σφαίρας, με την οποία οι εικόνες περνούν μπροστά από τα μάτια μας, μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας και του διαδικτύου. Τα πορτρέτα ποιητών είναι δουλεμένα με ακουαρέλα, γιατί είναι το μόνο μέσο που δίνει τέτοια αίσθηση ανάλαφρης διαφάνειας και έντασης χρώματος, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την ασπρόμαυρη απεικόνιση πυκνών δικτύων και αστικών οικοδομικών τετραγώνων όπου ο άνθρωπος ζει σαν μυρμήγκι, στριμωγμένος ανάμεσα σε εκνευριστικά τακτοποιημένα κουτάκια.

- Πώς ξεκίνησες την ζωγραφική; Ήταν η πρώτη σου επαφή με τις τέχνες;

-Η πρώτη μου επαφή με τις τέχνες, ήταν τα ατελείωτα καλοκαίρια που έζησα σαν παιδί στον τόπο καταγωγής μου, στην Κυπαρισσία Μεσσηνίας. Εκεί, είχα την τύχη να βρίσκομαι σε επαφή με τη φύση, να ακούω τον ήχο των κυμάτων, το θρόισμα των φύλλων και να κατασκευάζω πράγματα με τα χέρια μου, κυρίως εφήμερα γλυπτά. Επίσης, ξεκίνησα να σπουδάζω κλασική μουσική ήδη από την ηλικία των 6 ετών στο ωδείο Αθηνών, το οποίο εκείνα τα χρόνια ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό και αυστηρό. Παράλληλα, θυμάμαι από πολύ νωρίς να κρατάω ημερολόγιο και να γράφω δικές μου ιστορίες, είτε πραγματικές είτε φανταστικές. Όμως, κάποια στιγμή, επιστρέφοντας από το σχολείο, το Λεόντειο Λύκειο Πατησίων, η μητέρα μου είχε διαβάσει τις ιστορίες μου και είχε μάλλον ανησυχήσει, γιατί ήταν βασισμένες περισσότερο στη φαντασία παρά στην πραγματικότητα. Δεν μου άρεσε ιδιαίτερα η πραγματικότητα, ούτε ο κόσμος, ούτε οι άνθρωποι. Από τότε, όταν πλέον έγραφα, πάντοτε μουτζούρωνα τις φράσεις μου από πάνω, για να τις επικοινωνώ μόνο μετά από δική μου επιλογή και μόνο σε όσους θέλω. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ζωγραφική.

- Έχεις σπουδές και στην κλασική μουσική. Επηρέασε το έργο σου;

-Σίγουρα. Ο ρυθμός, η παράθεση άσπρου και μαύρου σαν τα πλήκτρα του πιάνου και η πειθαρχία που απαιτείται ως προϋπόθεση για την απόλυτη αναρχία, είναι στοιχεία που με απασχολούν. Η τελευταία συναυλία που έδωσα στο ωδείο Αθηνών στην αίθουσα «Άρης Γαρουφαλής» ήταν το 2003, εκτελώντας στο πιάνο τα τρία μέρη του έργου «Σονάτα υπό το Σεληνόφως» του Μπετόβεν. Ο Μπετόβεν είναι ο πρώτος αναρχικός, ο πρώτος που εκείνη την εποχή αρνήθηκε να φορέσει περούκα και το επέβαλε.

-Από ποια στάδια πέρασε η δημιουργικότητά σου από τότε που ξεκίνησες και ποια θεωρείς ως τα σημαντικότερα ερεθίσματα - σταθμούς που σημάδεψαν τη δουλειά σου μέχρι σήμερα;

-Η δημιουργικότητα είναι ένα χαρακτηριστικό που εν δυνάμει, βρίσκεται σε όλους του ανθρώπους. Προσωπικά, έχω την τύχη να έχω βρει και να έχω εξασκήσει τα εργαλεία της ζωγραφικής, με τα οποία την επικοινωνώ, αυτόνομα, χωρίς αφεντικό, χωρίς συνεργάτες. Τα σημαντικότερα σημεία - σταθμοί που με έχουν σημαδέψει, είναι οι στιγμές της απόφασης να εγκαταλείψω σχέσεις και ανθρώπους, οι οποίοι λειτουργούσαν εναντίον της προσωπικής μου εξέλιξης, δηλαδή εναντίον της δημιουργικότητάς μου.

-Ποιες οι επιρροές σου;

-Επιρροές αποτελούν η ιστορία της Ελλάδας, η σύγχρονη γεωπολιτική, το διαδίκτυο, η μουσική -σε μεγάλο βαθμό- και η «αυτοκρατορία» των αισθήσεων, οι ταινίες, η αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και η παγκόσμια ιστορία της τέχνης.

-Τα θέματα της κάθε περιόδου της δουλειά σου από πού τα αντλείς;

-Για μένα η πράξη προηγείται του λόγου, όπως και η σωματικότητα προηγείται του νου. Επομένως, εκ των υστέρων συνειδητοποιώ πού με οδηγεί κάθε φορά η διαίσθησή μου. Δουλεύω συνέχεια και εκ των υστέρων επιλέγω θεματικές ενότητες, οι οποίες έως και σήμερα, έχουν ως βασικό τους πυρήνα την κίνηση και το δίκτυο.

-Ας πάμε στο σήμερα. Τι επικοινωνείς με τα έργα σου αυτήν την περίοδο ειδικά έπειτα από τους μακρόχρονους εγκλεισμούς λόγω της πανδημίας;

-Μέσω της έντασης του χρώματος, μεταφέρω την εσωτερική ανάγκη για έκφραση. Οι μακροχρόνιοι εγκλεισμοί λόγω της πανδημίας, στη δική μου περίπτωση, λειτούργησαν ως Δώρο συγκέντρωσης στο Εργαστήριο. Ήταν πάρα πολύ παραγωγική περίοδος και παράλληλα, μπόρεσα να προχωρήσω το διδακτορικό μου σε πυκνό χρόνο, χωρίς περιττές συναναστροφές και μετακινήσεις, διδάσκοντας, παράλληλα,ζωγραφική μέσω διαδικτύου, σε ενηλίκους. Η περίοδος της πανδημίας θεωρώ πως λειτούργησε σε όλους καθοριστικά, γιατί αναγκαστήκαμε να κάνουμε πολλή παρέα με τον εαυτό μας.

-Ποια η γνώμη σου για το φιλότεχνο κοινό σήμερα; Ειδικά έπειτα από την αναγκαστική απουσία του από τις αίθουσες Τέχνης..

-Θεωρώ πως δεν υπάρχει φιλότεχνο κοινό, παρά μόνο σε ελάχιστο ποσοστό επί του πληθυσμού της χώρας μας. Αν υπήρχε, θα είχαμε μια οργανωμένη αγορά τέχνης στην Ελλάδα, που θα αρκούσε αριθμητικά να στηρίξει την παραγωγή σύγχρονης τέχνης. Υπάρχουν πάρα πολλοί που ζωγραφίζουν ή γράφουν, νιώθοντας πρωταγωνιστές, αλλά δεν είναι φιλότεχνοι. Δεν ενδιαφέρονται απαραίτητα να διαβάσουν ιστορία τέχνης ώστε να απολαύσουν τα μεγάλα έργα τέχνης της παγκόσμιας ιστορίας, όχι επιφανειακά, όχι ως διακόσμηση, αλλά να εμβαθύνουν στο τι μεταφέρουν ως ιδέα αυτά τα έργα από την εποχή τους και τι έχουν να μας πουν σήμερα. Είναι ένα ερώτημα το τι προσφέρουν πλέον οι αίθουσες τέχνης και πόσες θα ήταν λογικό να υπάρχουν σε μία χώρα μεγέθους Ελλάδας. Δεν νομίζω πως δημιουργήθηκαν ουρές με φανατισμένο φιλότεχνο κοινό που περίμενε με ανυπομονησία να επισκεφθεί τις αίθουσες τέχνης, όταν τέλειωσε η καραντίνα. Μόνο καλλιτέχνες βλέπουμε σε εκθέσεις εικαστικών ως κοινό σε αυτές τις αίθουσες.Το στοίχημα είναι το πώς θα επικοινωνηθεί η σύγχρονη τέχνη στο σύνολο της κοινωνίας. Ευτυχώς είναι παγκόσμια γλώσσα όπως και η μουσική και δεν προϋποθέτει γνώση ελληνικής γλώσσας.

-Η αγορά της Τέχνης πιστεύεις ότι άλλαξε νοοτροπία; Άλλαξαν οι συνήθειες των συλλεκτών;

-Δυστυχώς, όσοι καλλιτέχνες ζορίστηκαν οικονομικά την τελευταία τριετία, έριξαν κι άλλο τις τιμές των έργων, με αποτέλεσμα ορισμένοι μικροσυλλέκτες να θέλουν να εξακολουθούν να ονομάζονται συλλέκτες, αλλά να μην στηρίζουν οικονομικά τον καλλιτέχνη, αγοράζοντας ένα έργο. Κάποιες φορές ζητούν έργα δωρεάν, με μόνο αντάλλαγμα την έκθεσή τους σε κάποια συλλογή, κάποια στιγμή. Αυτή τη στιγμή, μεγάλοι ιδιώτες συλλέκτες κάνουν το έργο και την πολιτιστική πολιτική που θα όφειλε να κάνει το κράτος, αν ενδιαφερόταν για τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Το ότι το ενδιαφέρον υπάρχει από την ιδιωτική πρωτοβουλία μόνο, δεν είναι απαραίτητα καλό ή κακό, θα κριθεί εκ του αποτελέσματος, σε βάθος χρόνου. Η νοοτροπία της κουλτούρας του δωρεάν, δεν αλλάζει τόσο εύκολα. Υπάρχουν πολλά χρήματα στην Ελλάδα, αλλά σπάνια τα διαχειρίζονται άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την τέχνη.

- Και όσοι –όχι απαραίτητα φιλότεχνοι– επενδύουν στο χρηματιστήριο της Τέχνης;

-Όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα να προσλάβουν έναν καλλιτεχνικό σύμβουλο που θα τους καθοδηγήσει στο κομμάτι το επενδυτικό –συνήθως σε αναγνωρισμένους ξένους καλλιτέχνες– πολύ καλά κάνουν. Αυτό που λείπει για να υπάρξει όφελος στον καλλιτεχνικό χώρο, είναι προσωπικότητες με σθένος και διάθεση να ρισκάρουν στον νέο άγνωστο καλλιτέχνη και να τον αναδείξουν, όπως διαβάζουμε στην ιστορία πως έκανε ο Ιόλας.

-Ποια πιστεύεις –ως δημιουργός– ότι θα πρέπει να είναι τα κριτήρια για να επιλέξει κάποιος νέος (ή και παλαιός) φιλότεχνος ένα έργο; Διαφέρουν τα κριτήρια αναμεσά σε παλαιά και νέα έργα;

-Εάν ο νέος φιλότεχνος στην Ελλάδα έχει ταυτόχρονα και την παιδεία ώστε να βλέπει, αλλά και την οικονομική άνεση ώστε να μπορεί να αγοράσει, τότε μιλάμε για λαχείο. Θα ήθελα να μου τον γνωρίσετε προσωπικά, ώστε να του αναλύσω εμπεριστατωμένα πως μόνο κριτήριο είτε σε τωρινό, είτε σε παλαιότερο έργο, είναι ο ίδιος να επιτρέψει να του μιλήσει με κάποιο τρόπο, να τον κάνει να αναρωτηθεί για δικά του ζητήματα.

-Μίλησέ μας για την εμπειρία σου στη διδασκαλία εικαστικών. Υπάρχει ζήτηση, ενδιαφέρον, καθοδήγηση;

-Υπάρχει πολύ ενδιαφέρον και είναι μια ενασχόληση που αγαπώ πολύ. Διδάσκω από το 2000, συνολικά 23 χρόνια και έχω συναναστραφεί όλες τις ηλικίες. Μόνη προϋπόθεση για να ξεκινήσει κάποιος είναι να το θέλει πολύ.

- Η Τέχνη προηγείται των κοινωνικών –και όχι μόνο– εξελίξεων;

-Νομίζω ότι η τέχνη παράγεται και προχωράει παράλληλα με τις κοινωνικές εξελίξεις. Ό,τι αφουγκράζομαι το μεταφέρω μέσω της γλώσσας της εικόνας στο έργο μου.

- Τι ετοιμάζεις για το μέλλον;

-Σύντομα ολοκληρώνω τη διδακτορική μου διατριβή για το δίκτυο των Ελλήνων καλλιτεχνών της διασποράς. Επίσης, μέσα στο 2024 θα πραγματοποιήσω ατομική έκθεση με καινούριο κύκλο δουλειάς.

Who is who

Η Ελεάννα Μαρτίνου γεννήθηκε στην Αθήνα (1981). Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας (2006) και ολοκλήρωσε το Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών Αθήνας το 2009. Έχει κάνει κλασικές σπουδές πιάνου στο Ωδείο Αθηνών (1987-2003) και σεμινάρια ψυχοακουστικής και μουσικής τεχνολογίας στο τμήμα Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ (2015-17). Έχει συμμετάσχει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Εκπονεί διδακτορική διατριβή στο τμήμα εικαστικών τεχνών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας (2018-). Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Αναλυτικά www.eleannamartinou.com.

Ατομικές εκθέσεις

2022 ΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ, Ίδρυμα Τσιχριτζή, Κηφισιά, Αθήνα
2021 ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΕΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ, Mosaic, Culture & Creativity & γκαλερί Cube, Πάτρα
2021 ΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ, γκαλερί Cube, Πάτρα
2019 YΑΔΕΣ, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Θησείο, Αθήνα
2016 ΑΥΤΟΠΤΕΣ, Eleftheria Tseliou gallery, Αθήνα
2015 ΣΧΕΣΗ/ΣΧΑΣΗ, κολλέγιο AΚΤΟ, διοργ. Eleftheria Tseliou Gallery, Αθήνα
2014 ΠΡΟΣΩΠΟΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΕΣ, Κέντρο ελληνικής γλώσσας Λέξη-Λόγος, Αθήνα
2013 12+1 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα
2012 ΡΑΝΤΑΡ, Batagianni gallery, Αθήνα
2010 OI ΠΟΛΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, Apotheke gallery, Λευκωσία
2009 ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΙΡΑΝΕΖΙ ΣΤΟ ΜΑΤΡΙΞ, εργοστάσιο Κεσσανλής, ΑΣΚΤ, Απόφοιτοι ΜΕΤ 2009, Αθήνα

Ομαδικές εκθέσεις (επιλογή)

2022 Αόρατες Πόλεις, διοργ. Cube gallery & The Project gallery, Αθήνα
2021 Greece in USA, επ.Σ.Γκουντούνα, Undercurrent, Brooklyn, Νέα Υόρκη | 1821 Οπτική μιας Επανάστασης, Imagine gallery, Παιανία
2020 Salo VIII, Salon Erotique, επ. M.Ξυπολοπούλου και L.Quenequem, Boulevard de Melimontant, Παρίσι
2018 Liquid rooms-The Labyrinth, επ.L.Curci, Palazzo Ca’ Zanardi, Βενετία
2017 Η Νοητή μου Πατρίδα, επ.Ή.Παπαποστόλου, The Loft gallery, Aθήνα
2016 Lo Maximo, επ.A.Kολλάρου, Artik gallery, Κίτο, Eκουαδόρ | Imago Ignota, επ.M.Zαχαριουδάκης, Ekfrasi gallery, Aθήνα | Portrait Cabinet, επ.Γ.Λυντζέρης, Cheapart gallery, Aθήνα | New Era Eaudesea, επ.Ειρ.Μπαζάρα, Το Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα
2015 Beauty is The Method, επ.Σ.Μπαχτσετζής, The art gallery of Deree-The American College of Greece, Aθήνα | Vandalism, επ.Ν.Γιαβρόπουλος, Cheapart gallery, Aθήνα | Αόρατες Πόλεις, επ.Η.Παπαποστόλου, Ιταλικό Ινστιτούτο, Αθήνα | Reform Memory, επ.Δ.Βασιλάκου, Platforms project, Αθήνα
2014 Four Artaz artists, επ.Α.Κολλάρος, 4411 Montrose Blvd, Χιούστον Tέξας | Πολιτείες, επ.Ή.Παπαποστόλου, Ίδρυμα Τσιχριτζής, Aθήνα | Intercities, επ.Β.Μπαταγιάννη, AnantiCity Resort, Tρίκαλα | Private View, επ.Α.Κολλάρος, Ennea9 gallery, Aθήνα
2013 Cultural Bridges Athens-Quito, επ.Α.Κολλάρος, HomeIdentity Κίτο, Eκουαδόρ
2012 Hidden Cities, επ. Luca Curci, Κωνσταντινούπολη
2011 AAO project, Parsons The New School for Design, Μουσείο Μπενάκη, Aθήνα επ.Λ.Στεργίου
2011 Liquid Cities & Contemporary Identities, International Artexpo & Elmur , Street Screenings, Lleida, Spain, επ.L.Curci
2011 Layering Athens, Beton7 gallery, Aθήνα | Crossing Identities, επ.L.Curci, Morelia, Mexico | Meditations on e-books, επ.M.Kαραγιάννη, Ελληνικός Κόσμος, Αθήνα
2010 MetArt Moves, επ.Z.Ξαγοράρης, εργοστάσιο Κεσσανλής, Aθήνα | Hidden Athens, Τaf gallery, επ.Θ.Μουτσόπουλος, Αθήνα
2005 Εικαστικά και Ποίηση, Γαλλικό Ινστιτούτο, Αθήνα