Μάριο Ντράγκι:Έσωσε το ευρώ, χάνει το μέλλον του;
Σκεφτείτε λίγο τον Μάριο Ντράγκι. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν σταμάτησε ποτέ να λέει στους πολιτικούς για την επείγουσα ανάγκη της ολοκλήρωσης της μισοτελειωμένης νομισματικής ένωσης της Ευρωζώνης. Η λογική του είναι σωστή, όταν λέει ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για την καταπολέμηση των μελλοντικών κρίσεων. Ωστόσο, μετά από ένα έτος κατά το οποίο οι ηγέτες της περιοχής δεν κατάφεραν να κάνουν ούτε τις πιο βασικές μεταρρυθμίσεις, δεν μπορεί κανείς παρά να αισθανθεί ότι ο Ντράγκι δεν εισακούγεται από κανέναν.
Ολοκληρωμένο σχέδιο
Επέστρεψε πάλι την περασμένη εβδομάδα σε ομιλία στο Hertie School of Governance του Βερολίνου, όπου παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ενίσχυση τόσο της Ε.Ε. όσο και της Ευρωζώνης. Για αρχή, η 28μελής Ε.Ε. (27 αν υπολογίσει κανείς το Brexit) θα πρέπει να ολοκληρώσει την ενιαία αγορά της, ξεκινώντας από τους τομείς στους οποίους δεν λειτουργεί, ιδίως στις υπηρεσίες. Στη συνέχεια, η μικρότερη ομάδα των χωρών του ευρώ πρέπει να ολοκληρώσει τη λεγόμενη «τραπεζική ένωση», η οποία έχει μεταφέρει την εποπτεία των μεγαλύτερων τραπεζών από τις εθνικές αρχές στην ΕΚΤ. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, τη δημιουργία ενός ταμείου ασφαλείας για την Ευρωζώνη, προκειμένου αυτό να παράσχει βοήθεια αν μια τράπεζα αντιμετωπίσει πρόβλημα. Ο Ντράγκι θέλει επίσης τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν μία ακόμη πηγή άντλησης χρημάτων για να βοηθήσουν τις χώρες όταν οι αγορές στρέφονται εναντίον τους με παράλογο τρόπο. Αυτό θα οδηγήσει στην αποφυγή της υπερβολικής δημοσιονομικής αυστηρότητας που είδαμε μετά την τελευταία οικονομική κρίση.
Συμφωνούν αλλά
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι οι προτάσεις του Ντράγκι θα βοηθήσουν την Ευρωζώνη να ευδοκιμήσει. Η Ευρωζώνη έχει προχωρήσει σε μεγάλες αλλαγές από την έναρξη της κρίσης χρέους το 2011, για παράδειγμα με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Αυτό το κοινό ταμείο δανείζει χρήματα με χαμηλά επιτόκια στα κράτη-μέλη σε περίπτωση κρίσης. Ωστόσο, η εμπειρία της περιόδου 2011-2012 δείχνει ότι οι χώρες της Ευρωζώνης εξακολουθούν να επιβαρύνονται υπερβολικά κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης περιόδου. Εφόσον το κράτος-μέλος μπορεί να δείξει ότι ενεργεί πειθαρχημένα, φαίνεται σωστό η Ευρωζώνη να δείξει μεγαλύτερη αλληλεγγύη μετά από ένα εξωτερικό σοκ ή μία τραπεζική κρίση.
Συμφωνούν, αλλά…
Οι πολιτικοί ηγέτες τα γνωρίζουν όλα αυτά, αλλά κάνουν λίγα στην πράξη. Έπρεπε να ξεκινήσει να συμβαίνει κάτι τη χρονιά πριν τις εκλογές του 2019 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά η συνάντηση κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών τον Ιούνιο απέδειξε ότι υπάρχει περιορισμένη πρόοδος μόνο στην τραπεζική ένωση και δεν υπάρχει μεγάλη διάθεση για επανέναρξη της συζήτησης. Όλα αυτά μοιάζουν αρκετά με το «Έγκλημα στο Orient Express», στο ότι είναι αδύνατον να επιρρίψει κανείς την ευθύνη σε ένα μόνο κράτος. Ο πιο προφανής ένοχος είναι, βεβαίως, η Γερμανία. Το Βερολίνο αρνήθηκε να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά στη δημιουργία ενός κοινού συστήματος ασφάλισης καταθέσεων, το οποίο θα προστατεύει τους καταθέτες με έως και 100.000 ευρώ σε περίπτωση κρίσης. Το Βερολίνο φοβάται ότι θα οδηγήσει στη συνεχή μεταφορά χρημάτων από τη Βόρεια Ευρώπη στη νότια Ευρώπη, αλλά αγνοεί το γεγονός ότι ένα κοινό σύστημα ασφάλειας θα καθιστούσε τις κρίσεις λιγότερο πιθανές, προς όφελος της Γερμανίας. Η Γερμανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει και η ίδια αυτό το σύστημα σε περίπτωση τραπεζικής κατάρρευσης, κάτι που δεν είναι απίθανο. Ωστόσο, δεν ευθύνεται για όλα το Βερολίνο. Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε θαρραλέα μια πιο ολοκληρωμένη Ευρωζώνη όταν ανέλαβε την εξουσία. Εφαρμόζει επίσης τις γαλλικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που ενίσχυσαν την αξιοπιστία της Γαλλίας με τη Γερμανία. Ωστόσο, οι προσπάθειές του στη νομισματική ένωση δεν ήταν εστιασμένες. Επέμεινε να συμφωνήσει η σύνοδος κορυφής του Ιουνίου σε έναν συμβολικό προϋπολογισμό για την Ευρωζώνη, αν και είναι πολύ μικρός για να κάνει τη διαφορά. Θα τα είχε καταφέρει πολύ καλύτερα αν επιδίωκε την ταχύτερη ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης.
Άλλη ιστορία η Ιταλία
Η Ιταλία είναι άλλη ιστορία. Η εκλογή της λαϊκίστικης κυβέρνησης καθιστά πολύ δύσκολο για άλλα μέλη της Ευρωζώνης να συμφωνήσουν σε μεγαλύτερη αλληλεγγύη. Ένας λόγος για να υποστηρίξει κανείς τη νομισματική ένωση είναι ότι η χρηματοοικονομική «κατανομή των κινδύνων» μεταξύ των χωρών πρέπει να συμβαδίζει με τη «μείωση του κινδύνου». Ωστόσο, η Λέγκα του Βορρά και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων της Ιταλίας είναι επικριτικά έναντι των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωζώνης, που απαιτούν από τις χώρες να μειώνουν το έλλειμμα του προϋπολογισμού όταν η οικονομία ανακάμπτει. Έχουν αντιταχθεί και στο λεγόμενο «bail in», κατά το οποίο οι κάτοχοι ομολόγων πλήττονται όταν μια τράπεζα προχωρά σε εξυγίανση. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μεγάλη πρόοδο όσον αφορά στην κατανομή των κινδύνων, όταν η δέσμευση για τη μείωση των κινδύνων είναι αδύναμη.
«Απασχολημένη» η Ε.Ε.
Γενικότερα, η Ε.Ε. φαίνεται πολύ... απασχολημένη με άλλες κρίσεις που πρέπει να λάβει υπόψη. Ο αριθμός των μεταναστών από την Αφρική και την Ασία έχει μειωθεί ουσιαστικά σε σχέση με τρία χρόνια πριν, αλλά το θέμα παραμένει στην κορυφή των ανησυχιών των ψηφοφόρων. Ακόμη, έρχεται και το Brexit. Ενώ αυτό είναι κυρίως πρόβλημα για τη βρετανική κυβέρνηση, μια καταστροφική «μη συμφωνία» θα έπληττε και την Ε.Ε., οπότε τα τελικά στάδια της διαδικασίας χρειάζονται προσεκτική διαχείριση. Παρά τις προσπάθειες του Ντράγκι, η νομισματική ένωση είναι απίθανο να σημειώσει σημαντική πρόοδο μέχρι να αποχωρήσει από τη θέση του το φθινόπωρο του 2019. Έσωσε το ευρώ, αλλά δεν μπορεί να εγγυηθεί το μέλλον του.
