Ερχεται ενεργειακή "βαρυχειμωνιά"

Η σχεδόν σίγουρη ανατροπή στην ισορροπία προσφοράς – ζήτησης σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο και φυσικά οι «ασύλληπτες» τιμές που θα ακολουθήσουν με ότι αυτό συνεπάγεται στην αλυσίδα ανατιμήσεων και βιοτικού επιπέδου, έχει τρομάξει τις κυβερνήσεις της ΕΕ που αναζητούν εναγωνίως λύσεις χωρίς ακόμη να έχουν συνέλθει από τους 18 μήνες σκληρής κρίσης λόγω της πανδημίας.

«Οι τιμές ρεκόρ στα καύσιμα σημαίνει ότι η έλλειψη εφοδιασμού θα επιδεινωθεί μόλις αρχίσει η βαθιά χειμερινή περίοδος καθώς μάλιστα η ζήτηση παίρνει την ανιούσα με ταχείς ρυθμούς μετά την πανδημία.» σημειώνουν οι αναλυτές του Bloomberg.

Την αύξηση των τιμών της ενέργειας και την αντιμετώπιση της «τέλειας καταιγίδας» θα συζητήσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, όταν συναντηθούν στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής στις 21-22 Οκτωβρίου, σύμφωνα με το προσχέδιο της ατζέντας της συνάντησης που δημοσιοποίησε το Bloomberg.

«Ισως βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας ενεργειακής ανισορροπίας και αναστάτωσης ενδεχομένως μεγάλης χρονικής διαρκείας» δήλωσε ο Jeff Currie, επικεφαλής για την παγκόσμια έρευνα πρώτων υλών της Goldman Sachs, σε μια συνέντευξη στο Bloomberg TV, σημειώνοντας επίσης πως «λόγω καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής αλλά και των ανακατανομών περιορισμού της εισοδηματικής ανισότητας από την πανδημία, υπάρχει ταχεία δυναμική ανόδου της ζήτησης για εμπορεύματα οπότε η προσφορά που παραμένει σταθερή επιδεινώνει την οικονομική κατάσταση στην ΕΕ».

Η Ευρώπη έχει το πιο φιλόδοξο σχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στον κόσμο, αλλά η πολιτική βούληση των κρατών μελών της ΕΕ δοκιμάζεται από το αυξανόμενο κόστος ενέργειας. Καθώς οι χώρες παίρνουν μέτρα για να μειώσουν το πλήγμα στους καταναλωτές, τεχνοκράτες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποιούν ότι «τα σωστά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίου ενδέχεται να μην αντέξουν σε μια παρατεταμένη περίοδο υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και να αναβληθούν για το εγγύς μέλλον».

Ηδη η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent, (του παγκόσμιου σημείου αναφοράς στις τιμές), αυξήθηκε πάνω από τα 80 δολάρια το βαρέλι για πρώτη φορά από τον Οκτώβριο του 2018 και οι τιμές του άνθρακα στην Ευρώπη ήταν στα υψηλότερα επίπεδα από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Η υψηλή «πτήση» των τιμών οφείλεται κυρίως στην έλλειψη φυσικού αερίου, με τα αποθέματα να είναι τώρα στο χαμηλότερο επίπεδο, εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, για αυτήν τη συγκεκριμένη εποχή του έτους.

«Αν έχουμε πολύ κρύο χειμώνα, τα επίπεδα αποθήκευσης της Ευρώπης στα τέλη Μαρτίου θα είναι 2,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, ή μόλις 3,8% της πλήρους χωρητικότητας» μας λέει Έλληνας τεχνοκράτης της Κομισιόν και παρατηρεί: «οι ροές του ρωσικού αερίου προς την ΕΕ μειώθηκαν περισσότερο από το μισό το τελευταίο διάστημα. Ενώ η Gazprom επικεντρώνεται στην επαναπλήρωση αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Ρωσία, υποστηρίζει ότι έχουν εκπληρωθεί όλες οι υποχρεώσεις εξαγωγών-εφοδιασμού της.

Η μεγάλη μείωση του εφοδιασμού μέσω της σύνδεσης Σιβηρίας (χερσόνησος Yamal)-Eυρώπης ελπίζουμε και ευχόμαστε να είναι προσωρινή αλλιώς η κατάσταση θα γίνει απελπιστική» ενώ υψηλόβαθμο στέλεχος της Κομισιόν στη Διεύθυνση Ανταγωνισμού συμπληρώνει: «η αποκλιμάκωση των τιμών και η πολυπόθητη ηρεμία στις αγορές περνάει από τη …Μόσχα. Εάν η Ρωσία δεν διαθέσει μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου, η τιμή του καυσίμου δεν πρόκειται να πέσει. Και όσο αυτό δεν συμβαίνει, τόσο αυξάνονται τα τεράστια προβλήματα για τις κυβερνήσεις».

Αναλυτικό "πακέτο" προτείνει η Ελλάδα

Η μεγάλη ενεργειακή κρίση θα είναι το βασικό θέμα στην ατζέντα που θα έχουν μπροστά τους οι Ευρωπαίοι ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής στις 21 Οκτωβρίου, με πολλές προτάσεις να ετοιμάζονται μεταξύ αυτών και την ελληνική-μεσογειακή.

Όπως είναι γνωστό, η Αθήνα πήρε την πρωτοβουλία σε επίπεδο ΕΕ για να μην πληρώσουν οι καταναλωτές της Ευρώπης (και φυσικά της Ελλάδας) όλες τις –πολύ μεγάλες- αυξήσεις που έρχονται στους λογαριασμούς ηλεκτρικού και φυσικού αερίου, πρωτοβουλία που είχε προαναγγελθεί από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο πλαίσιο της συνόδου EUMED 9 στην Αθήνα.

Η ελληνική πρόταση, με την υποστήριξη Ιταλίας και Ισπανίας έπειτα από συνεννοήσεις των τριών μερών, έχει ήδη παρουσιαστεί στους υπουργούς Ενέργειας, ενώ ο ΥΠΕΝ κ. Κ. Σκρέκας απέστειλε επιστολή τόσο στον αντιπρόεδρο της ΕΕ αρμόδιο για την Πράσινη Συμφωνία Φ. Τίμερμανς όσο και στην Επίτροπο Ενέργειας κα Κ. Σίμπσον.

Η Ελλάδα είναι, μαζί με την Ισπανία και την Ιταλία, οι χώρες του Μεσογειακού τόξου που απαίτησαν ενεργοποίηση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να μειωθούν κατά το δυνατόν οι δυσμενείς επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, ενόψει και του χειμώνα που αναμένεται να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Το «ελληνικό-μεσοαγειακό πακέτο» προβλέπει την οργάνωση και λειτουργία μέσα στον Οκτώβριο, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Αντιστάθμισης (ΕΜΑ-temporary hedging mechanism) και είναι αντίστοιχο («πανομοιότυπο» μας λένε από το ΥΠΕΝ) με το πακέτο ελάφρυνσης των νοικοκυριών που ανακοίνωσε πρόσφατα η κυβέρνηση χρηματοδοτώντας την επιδότηση του ηλεκτρικού ρεύματος από τα έσοδα των δημοπρασιών C02, μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης.

Για να καλυφθεί η χρηματοδότηση την περίοδο Οκτωβρίου 2021-Μαίου 2022 χρειάζονται περίπου 8 δισεκατομμύρια ευρώ. Η κατανομή των ποσών στα επιμέρους κράτη μέλη προβλέπεται να υπολογιστεί λαμβάνοντας υπόψη την κατανάλωση ρεύματος και θέρμανσης αλλά και το ΑΕΠ των κρατών μελών.

Ο ΕΜΑ θα βάλει χρήματα στο ταμείο του με τη μέθοδο των «μελλοντικών δικαιωμάτων» από το σύστημα εμπορίας ρύπων, μέσω ειδικών έκτακτων δημοπρασιών πρόσθετων ποσοτήτων δικαιωμάτων ή μέσω προεξόφλησης μελλοντικών εσόδων που θα προκύψουν από το σύστημα εμπορίας ρύπων. Η συνολική εισήγηση αναφέρει ότι θα υπάρξουν πλειστηριασμοί πρόσθετων δικαιωμάτων εκπομπής CO2 που υπό φυσιολογικές συνθήκες (και εδώ είναι το «κλειδί» της χρηματοδότησης) θα ήταν διαθέσιμα τα επόμενα χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο οι εταιρείες και ειδικά οι βιομηχανίες θα μπορέσουν να αγοράσουν αρκετά μελλοντικά δικαιώματα για να αντισταθμίσουν πλήρως την μεγάλη αύξηση στις τιμές.

Επίσης η «ελληνική εισήγηση» προβλέπει ότι το Ταμείο μέσω της δημιουργίας του μηχανισμού αντιστάθμισης θα παρεμβαίνει σε περιπτώσεις ακραίας αύξησης των τιμών. Επειδή πρόκειται για εργαλείο αντιστάθμισης, στο πλαίσιο του μηχανισμού υπάρχει πρόβλεψη για επιστροφή των κεφαλαίων σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα και όταν θα έχουν υποχωρήσει πάλι οι τιμές.

Ηδη όμως οι χώρες του Βορρά στην ΕΕ, χαράζουν τη δική τους πολιτική και η πρώτη απάντησή τους θα διαφανεί στις 6 Οκτωβρίου οπότε και θα συζητηθεί επίσημα στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η ελληνική πρόταση με εισηγητή τον ΥΠΕΝ Κ. Σκρέκα.

Σε ετοιμότητα η κυβέρνηση

Στη χώρα μας η κυβέρνηση προετοιμάζεται μεθοδικά για να προστατεύσει τα νοικοκυριά από τις επερχόμενες αυξήσεις. Οσονούπω θα κατατεθεί στη Βουλή το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ με τις διατάξεις που θα προβλέπουν τη σύσταση του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης.

Στο ΤΕΜ θα συγκεντρώνονται οι πόροι από τα έσοδα των δημοπρασιών ρύπων και από εκεί θα διατεθούν τα ποσά για την επιδότηση των λογαριασμών ρεύματος μέχρι και το τέλος του χρόνου.Το ΤΕΜ θα ξεκινήσει με 200 εκ. ευρώ προκειμένου προκειμένου να ανακουφίσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις από την επερχόμενη καταιγίδα αυξήσεων.

Στο μεταξύ η ΔΕΗ είναι τεχνικά και οικονομικά έτοιμη να περάσει στους λογαριασμούς ρεύματος των πελατών της την επιδότηση της πολιτείας, ενώ από την 1η Οκτωβρίου, θα προχωρήσει σε επιπλέον εκπτώσεις προκειμένου να ωφεληθούν οι καταναλωτές.

Την ίδια στιγμή και οι ανεξάρτητοι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας ολοκληρώνουν την προσαρμογή των πληροφοριακών συστημάτων τους ώστε στους ηλεκτρονικούς και τους έντυπους λογαριασμούς να βγαίνει αυτόματα η επιδότηση της πολιτείας αλλά και οι εκπτώσεις που θα κάνει ο κάθε παίκτης ξεχωριστά και για τις οποίες σήμερα δεν μιλά κανείς ανοιχτά ώστε να αιφνιδιάσουν τους ανταγωνιστές τους.

Η ενίσχυση των 9 ευρώ θα έχει αναδρομική ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου, ενώ οι ιδιώτες πάροχοι «γράφουν και σβήνουν» τις επιπλέον εκπτώσεις που θα κάνουν. «Στα σίγουρα θα υπάρξει όξυνση του ανταγωνισμού και όχι παρασκηνιακές συνεννοήσεις αφού θέλουμε να συγκρατήσουμε το πελατολόγιο ή και να πάρουμε κομμάτι από ανταγωνιστές» μας λέει διευθύνων σύμβουλος ιδιώτη παρόχου.

«Ο συνδυασμός υψηλών τιμών ενέργειας και πρώτων υλών αλλά ακριβών μεταφορικών επηρεάζει αρνητικά τη βιομηχανία, με τις ενεργοβόρες επιχειρήσεις να ζητούν να αναθεωρηθεί ο κώδικας προμήθειας, μαζί με μέτρα για την αντιμετώπιση της καταιγίδας» μας λέει μάνατζερ μεγάλης ενεργοβόρας βιομηχανίας» και συνεχίζει: «οι εταιρείες-πάροχοι προχωρούν σε αναδιάρθρωση τιμολογίων, προκειμένου να διατηρήσουν τα πελατολόγιά τους και μειώνουν τα περιθώρια κερδών γιατί φοβούνται μετακινήσεις πελατών. Οι σφοδρές ανακατατάξεις έρχονται και …όποιος αντέξει!».

Υψηλές "πτήσεις" για αέριο και πετρέλαιο

Στις ενεργειακές αγορές, το φυσικό αέριο σκαρφάλωσε στα 85 ευρώ ανά μεγαβατώρα, το πετρέλαιο στα 81 δολάρια το βαρέλι και οι ρύποι στα 62 ευρώ ανά τόνο.

«Με τη σειρά τους οι τιμές πρώτων υλών που επηρεάζουν αρνητικά τη βιομηχανία αλλά και την καταναλωτική δαπάνη μετακυλίονται επίσης αρνητικά στην ανάπτυξη, υποχρεώνοντας την ΕΕ και την Ελλάδα σε βραδύτερους ρυθμούς. Εννοείται πως υπάρχει και πρόβλημα ενεργειακής επάρκειας, που δημιουργεί με τη σειρά του έντονη δυστοκία στη γραμμή των εφοδιαστικών αλυσίδων, που εμποδίζουν με τη σειρά τους την ομαλή λειτουργία της βιομηχανίας. Όλα είναι μια απέραντη …σκυταλοδρομία δυσκολιών πλέον» μας λένε οι άνθρωποι του ΙΟΒΕ που παρακολουθούν τις εξελίξεις και προσθέτουν «αφού η επίσημη ευρωπαϊκή περίοδος θέρμανσης ξεκινά την Παρασκευή, βλέπουμε σημάδια στην αγορά σε συνδυασμό με τον καιρό που θα ωθήσει τη ζήτηση αλλά και τις τιμές πολύ υψηλότερα».

«Το ακριβότερο φυσικό αέριο καθιστά τον άνθρακα πιο ελκυστικό για την παραγωγή ενέργειας αλλά ο άνθρακας πληρώνει υψηλότατα πρόστιμα λόγω ρύπων, άρα ακριβαίνουν όλα», λέει από την πλευρά του ο Tom Lord, επικεφαλής διαχείρισης κινδύνου στη Redshaw Advisors στο Λονδίνο.