Κατασκευαστές ναυτιλιακού εξοπλισμού: Συνολική συνεισφορά στο ΑΕΠ στο €1,3 δισ. το 2020

Μελέτη για τον κλάδο των κατασκευαστών ναυτιλιακού εξοπλισμού εκπόνησε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) ρίχνοντας φως σε έναν κλάδο της ναυτιλίας πολύ σημαντικό στην οικονομία του σχεδιασμού για την μεγαλύτερη ενίσχυση του ελληνικού ναυτιλιακού πλαισίου.

Οι εταιρίες που είναι μέλη της Ένωσης Ελλήνων Κατασκευαστών Ναυτιλιακού Εξοπλισμού (HEMEXPO) παράγουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες με ένταση τεχνολογίας και γνώσης, σε τιμές και ποιότητα που τους επιτρέπει να είναι διεθνώς ανταγωνιστικές.

Στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κατασκευής ναυτιλιακού εξοπλισμού συγκαταλέγεται και ο πρωτεύων ρόλος της ελληνόκτητης ναυτιλίας στις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές, καθώς και η αναπτυγμένη ακτοπλοΐα που διαθέτει η χώρα λόγω του νησιωτικού της χαρακτήρα.

Οι επιχειρήσεις - μέλη της HEMEXPO δραστηριοποιούνται σε ποικιλία κλάδων της μεταποίησης, του εμπορίου και των υπηρεσιών. Ενδεικτικά, στις δραστηριότητες της HEMEXPO περιλαμβάνεται η παραγωγή εξειδικευμένου μηχανολογικού εξοπλισμού, οι υπηρεσίες εγκατάστασης και συντήρησης σε πλοία καθώς και πάσης φύσης υπηρεσίες σχετικές με τη ναυπήγηση, τη μετατροπή και τη συντήρηση πλοίων και ναυτιλιακών δομών (π.χ. λιμάνια).

Η προηγούμενη μελέτη του ΙΟΒΕ για την κατασκευή ναυτιλιακού εξοπλισμού ανέδειξε τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων του κλάδου και τη συμβολή του στην ελληνική οικονομία, ενώ επιπλέον χαρτογράφησε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος από τη δραστηριοποίησή του στην Ελλάδα και διεθνώς.

Παρά την πανδημία και τις αλλαγές που αυτή επέφερε παγκοσμίως στην εφοδιαστική αλυσίδα και στις διεθνείς μεταφορές, οι προοπτικές της κατασκευής ναυτιλιακού εξοπλισμού εξακολουθούν να είναι γενικά ευοίωνες και η συνεισφορά της στη δόμηση του αναπτυξιακού υποδείγματος της ελληνικής οικονομίας εξαιρετικά σημαντική.

Επιπλέον, η ανάγκη για μεταφορά αγαθών διεθνώς φαίνεται πως, παρά τις προκλήσεις, επανέρχεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η ανοδική πορεία των περισσότερων μεγεθών και αριθμοδεικτών των επιχειρήσεων της HEMEXPO ανακόπτεται το 2020, εξαιτίας της επίδρασης της πανδημίας του COVID-19 τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια οικονομία.

Ωστόσο, φαίνεται πως η μείωση στα περισσότερα μεγέθη συγκρατήθηκε με αποτέλεσμα αυτά να βρεθούν σε επίπεδα ελαφρώς υψηλότερα από αυτά του 2018. Στα βασικά μεγέθη των επιχειρήσεων της HEMEXPO και εξαιτίας της πίεσης του 2020, ο κύκλος εργασιών περιορίστηκε κατά 9,8% και διαμορφώθηκε στα €340 εκατ., με το μεγαλύτερο τμήμα του να έχει προέλθει από πωλήσεις στις θαλάσσιες υδάτινες μεταφορές (ναυτιλία και σχετικοί υποκλάδοι).

Παρά τη μείωση στις εξαγωγές σε σχέση με το παρελθόν, οι επιχειρήσεις της HEMEXPO συνεχίζουν να θεωρούνται ως εξαιρετικά εξωστρεφείς, καθώς περίπου το 42% των πωλήσεων τους διοχετεύεται στη διεθνή αγορά. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις της HEMEXPO συνέχισαν και το 2020 την υλοποίηση προγράμματος επενδύσεων που αφορά κυρίως αγορές σε πάγιο εξοπλισμό, κυρίως με ξένους πόρους (δανεισμός). Ωστόσο, φαίνεται πως ο δείκτης επενδύσεων ανά απασχολούμενο βρίσκεται σημαντικά χαμηλότερα τόσο σε σχέση με την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή μεταποίηση.

Συνυπολογίζοντας τις αλληλεπιδράσεις των κλάδων της ελληνικής οικονομίας, η συμβολή των επιχειρήσεων της HEMEXPO από τις πωλήσεις στις θαλάσσιες μεταφορές στα κύρια οικονομικά μεγέθη της Ελλάδας πολλαπλασιάζεται με αποτέλεσμα να δημιουργείται στο σύνολο (άμεσα και έμμεσα) €337 εκατ. εγχώρια προστιθέμενη αξία το 2019 έχοντας αυξηθεί κατά 45,2% σε σχέση με το οικονομικό αποτύπωμα του 2018.

Κατά την πρώτη χρονιά της πανδημίας (2020), η δραστηριότητα από τις πωλήσεις στις θαλάσσιες μεταφορές περιορίστηκε κατά 11,2% σε σχέση με το 2019 και δημιούργησε εγχώρια προστιθέμενη αξία €300 εκατ.

Η συνολική συνεισφορά στην απασχόληση διαμορφώθηκε στις 3,1 χιλ. θέσεις εργασίας το 2019 και 3,2 χιλ. θέσεις το 2020, έχοντας αυξηθεί κατά 4,2% το 2019 και 15,5% το 2020 σε σχέση με το 2018, ενώ η επίδραση στα έσοδα του Δημοσίου αυξάνεται κατά €47,5 εκατ. το 2019 (ετήσια μεταβολή 20,7%) και κατά €41,6 εκατ. το 2020 (ετήσια μεταβολή – 12,5%). Όταν ληφθεί υπόψη το σύνολο της δραστηριότητας των μελών της HEMEXPO, η συνολική συνεισφορά στο ελληνικό ΑΕΠ ξεπερνά το €1,35 δισεκ. το 2019 έχοντας περιοριστεί κατά 5,2% σε σχέση με το 2018.

Η πανδημία περιορίζει εκ νέου τη συνολική συνεισφορά στο ΑΕΠ, η οποία το 2020 διαμορφώνεται στο €1,32 δισεκ. Αντίστοιχα, η συνεισφορά στην απασχόληση διαμορφώνεται κοντά στα επίπεδα του 2018 και συγκεκριμένα στις 19,4 χιλ. θέσεις εργασίας για το 2019 και 19,7 χιλ. για το 2020.

Τέλος, η λειτουργία των επιχειρήσεων της HEMEXPO οδήγησε σε δημιουργία δημοσίων εσόδων ύψους €253,3 εκατ. το 2019 (μείωση 10,4% έναντι του 2018) και €225,7 εκατ. το 2020 (-10,9% σε σχέση με το 2019)

Θέσεις εργασίας

Οι επιχειρήσεις της HEMEXPO συνέχισαν να αυξάνουν το ανθρώπινο δυναμικό τους και κατά την πρώτη χρονιά της πανδημίας (2020), προεξοφλώντας σταδιακή βελτίωση της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες που σχετίζονται με την κάλυψη θέσεων εργασίας αλλά και με κενά σε κρίσιμες για την παραγωγική διαδικασία δεξιότητες σε συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού.

Το κενό αυτό όχι μόνο δεν επιτρέπει την απρόσκοπτη λειτουργία, αλλά επιβραδύνει και τη γενικότερη εκμετάλλευση του δυναμικού των επιχειρήσεων, περιορίζοντας αντίστοιχα και το επίπεδο ανταγωνιστικότητάς τους στην ελληνική και διεθνή αγορά.

Περίπου το 40% των απασχολούμενων συμμετέχουν σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, ωστόσο το τεχνικό προσωπικό, στο οποίο καταγράφονται και οι πλέον σημαντικότερες ελλείψεις σε τεχνικές δεξιότητες, συμμετέχει λιγότερο σε τέτοια προγράμματα

Σημαντικό εύρημα της μελέτης, που σχετίζεται τόσο με το κενό προσφοράς και ζήτησης όσο και με τις ελλείψεις σε βασικές δεξιότητες στο υφιστάμενο προσωπικό, αποτελεί ο σχετικά περιορισμένος αριθμός των επιχειρήσεων που συνεργάζονται με εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Η μείωση του κενού μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας απαιτεί σειρά δράσεων από τις επιχειρήσεις της HEMEXPO, όπως την αναγνώριση εκείνων των σχολών όλων των βαθμίδων που θα μπορούσαν να καλύψουν τις θέσεις απασχόλησης στις επιχειρήσεις κατασκευής ναυτιλιακού εξοπλισμού, τη συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα για τον σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών για συγκεκριμένες ειδικότητες, όπου αυτό είναι εφικτό, καθώς και μια σειρά επικοινωνιακών δράσεων προς τους φοιτητές και σπουδαστές σχετικά με τις παρεχόμενες ευκαιρίες σταδιοδρομίας.

Η συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω με την παροχή θέσεων πρακτικής άσκησης ή και μαθητείας για τελειόφοιτους, ενώ πρέπει να εξετασθεί και η δημιουργία ενός προγράμματος χρηματοδοτούμενης πρακτικής άσκησης για αποφοίτους, με σύστημα κινητροδότησης που θα περιορίζει την κινητικότητα των νέων επαγγελματιών προς άλλους κλάδους, που πολλές φορές δεν σχετίζονται με το αντικείμενο των σπουδών τους.

Ανταγωνισμός

Σύμφωνα με την έρευνα, ο ανταγωνισμός κυρίως από χώρες της Ασίας όπως η Κίνα και η Νότια Κορέα είναι έντονος, τόσο εξαιτίας του χαμηλότερου κόστους των συντελεστών παραγωγής όσο και από τις συνθήκες προστατευτισμού που επικρατούν κυρίως στις αγορές της Ιαπωνίας, Κίνας και Νότιας Κορέας, οι οποίες ευνοούν τα τοπικά προϊόντα (στρεβλές επιδοτήσεις, δασμοί σε εισαγωγές από συγκεκριμένες χώρες, κ.λ.π.).

Η λύση που προτείνεται είναι η εξής: «Περιορίζοντας το κόστος παραγωγής σε επίπεδο χαμηλότερο του μέσου όρου της μεταποίησης, αν και εφόσον αυτό γίνεται χωρίς να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, ή παρέχοντας μακρύτερες περιόδους πίστωσης σε πελάτες μπορεί να δημιουργηθεί ο απαραίτητος χώρος για τη βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας των εν λόγω προϊόντων και υπηρεσιών».