Ανδρέας Νικολάου: H τέχνη μετουσιώνει ακόμα και το κακό σε καλό
Η νέα δουλειά του εικαστικού Ανδρέα Νικολάου, που παρουσιάζει προσόψεις σπιτιών με παράθυρα –άλλοτε ερμητικά κλειστά άλλοτε μισάνοιχτα–, αποτελεί αντιπροσωπευτική εικόνα της αστικής μοναξιάς των ημερών μας. Σε κάποιους πίνακες του ίσως διακρίνουμε ακόμα και τους ίδιους μας τους εαυτούς να περιφερόμαστε, να κινούμαστε, να στεκόμαστε, να πονούμε, να ελπίζουμε πίσω από τους χρωματιστούς τοίχους αυτών των οικιών. Ίσως ακόμα και να απομονωνόμαστε και να κλείνουμε τις ψυχές μας σε αυτά τα ψηλά οικοδομήματα.
Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη
- Ανδρέα, η πανδημία έχει επηρεάσει σημαντικά και την αγορά της τέχνης. Πώς διαβλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση;
- Χρέος της τέχνης είναι να μετουσιώνει ακόμα και το κακό σε καλό. Με ένα μαγικό τρόπο η τέχνη εξυψώνει την ανθρώπινη ύπαρξη στην σφαίρα του καλού. Έτσι εξηγείται που ακόμα και έργα με ακόμη και αποκρουστική θεματολογία, με έναν ανεξήγητο τρόπο έχουν μια τραγική ομορφιά. Είναι λες και η απόρροια της αλήθειας που η τέχνη πάντα πρεσβεύει, να ξεπλένει την ασχήμια, την τραγικότητα, την μιζέρια και τον πόνο και καταφέρνει πάντα να μένει στο τέλος ένα ωραίο έργο τέχνης. Οπότε όταν μιλάμε για πραγματική τέχνη το κακό δεν είναι ικανό να την πλήξει με οποιοδήποτε τρόπο.
- Πώς φαντάζεστε την επόμενη ημέρα;
- Η επόμενη μέρα έχει να κάνει με το πως ο κάθε καλλιτέχνης βίωσε αυτή την δοκιμασία. Ο εγκλεισμός και η απομόνωση μπορούν να αποβούν κερδοφόρες για έναν καλλιτέχνη, ο οποίος μπορεί να ενσκήψει μέσα του και να ψάξει ξανά για την αλήθεια του. Παρ’ όλα αυτά και ενώ αισθανόμαστε ότι τίποτα πια δεν θα είναι το ίδιο, πολύ φοβάμαι ότι σε γενικό πλαίσιο την επόμενη μέρα δεν θα αλλάξουν και πολλά. Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να ξεχνά πολύ γρήγορα και αγέρωχος να συνεχίζει την αυτοκαταστροφική του πορεία συμπαρασύροντας τα πάντα γύρω του, άψυχα και έμψυχα!
- Πιστεύετε ότι η αγορά της τέχνης θα φτάσει κάποια στιγμή στα επίπεδα προ κρίσης του 2009;
- Η αγορά της τέχνης έχει ισοπεδωθεί ήδη από την τόσο σκληρή οικονομική κρίση που βιώνουμε χρόνια τώρα. Δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση που την επηρέασε δυσμενώς. Στην σύντομη «χρυσή» περίοδο που διανύσαμε ακριβώς πριν την οικονομική κρίση, άνθρωποι που στερούνταν ευαισθησίας και γνώσης –που η ατέρμονη ασυδοσία τους για οικονομικά και άλλα οφέλη που παρέχει η τέχνη– κατακρεούργησαν το όλο σύστημα εμπορίου της τέχνης. Η παγκοσμιοποίηση της τέχνης επίσης έφερε μια τεράστια σύγχυση στους λάτρεις και συλλέκτες της τέχνης αλλά και στους ίδιους τους δημιουργούς. Μοιραία πιστεύω ότι η κρίση που θα επέλθει από αυτό που βιώνουμε τώρα θα επιφέρει το τελικό χτύπημα.
- Τέχνη και τεχνολογία. Λύση ανάγκης ή το μέλλον της τέχνης;
- Το ότι όλα στις προβληματικές μέρες μας γίνονται διαδικτυακά μοιάζει να είναι μια πρόβα generale του τι θα συμβεί πολύ σύντομα. Η τεχνολογία που σίγουρα στις δύσκολες μέρες που περνάμε είναι μια παρηγοριά αφού μας φέρνει κοντά, είναι αυτή που στο μέλλον θα μας αποξενώσει –όπως είδη έχει ξεκινήσει να κάνει– από την πραγματική επαφή. Διαδικτυακές συναλλαγές, cyber sex όλα μέσων μια οθόνης. Έχουμε να κάνουμε πια όχι με το πραγματικό αλλά με την εικόνα του πραγματικού, άσχετα αν αυτή είναι το χρήμα, το σώμα, η τέχνη. Η τεχνολογία θέλοντας και μη θα παίξει τον κύριο ρόλο στον μελλοντικό χώρο της τέχνης. Μόνο που οι κανόνες δεν νομίζω να έχουν ξεκάθαρα καθοριστεί ακόμα. Με την πληθώρα και την ταχύτητα με την οποία εναλλάσσονται οι εικόνες στα μέσα μαζικής δικτύωσης, ο συλλέκτης και εραστής της τέχνης δεν ξέρω αν μπορεί ή είναι ικανός να εστιάσει στο έργο τέχνης αφού στο επόμενο δευτερόλεπτο μια άλλη εικόνα τέχνης ή μη θα διαδεχτεί την προηγούμενη. Φοβάμαι ότι μιλάμε για έναν άνισο αγώνα του έργου και της εικόνας του ιδίου του έργου τέχνης.
- Τελικά αυτή η κρίση έχει μόνο αρνητικά.
- Οι δύσκολες συνθήκες δεν ήταν ποτέ συνυφασμένες με το εκφύλισμα της τέχνης. Κακές και σκοτεινές για την ανθρωπότητα περίοδοι απέφεραν τέχνη με λαμπρότητα αντιστρόφως ανάλογη. Όπως επίσης και η σκληρή και προβληματική ζωή καλλιτεχνών δεν στάθηκε εμπόδιο στην δημιουργία ακόμα και της πιο υψηλής τέχνης. Το κακό λοιπόν ήταν πάντα συνυφασμένο με την ζωή, άρα και την τέχνη, και ο άνθρωπος καλλιτέχνης το μετουσίωνε, το ξόρκιζε φτιάχνοντας τέχνη από αυτό. Η τέχνη ήταν και είναι το απόσταγμα της λύπης της δυστυχίας φορές φανταστικές φορές αληθινές. Στις μέρες μας η τέχνη κινδυνεύει μονό από το υπέρτατο κακό που δεν είναι άλλο από την καταστροφή της ίδιας της φύσης και της ζωής, που μοιραία χωρίς αυτά θα σβήσει και ο καθρέφτης τους που είναι η τέχνη.
- Τον τελευταίο καιρό δουλεύετε προσόψεις σπιτιών, μοναχικές γειτονιές. Πηγή έμπνευσης;
- Δουλεύω πάνω σε αυτό το θέμα πολλά χρόνια. Αφορμή στάθηκαν τα αρχοντικά αλλά και τα λαϊκά σπίτια της Ύδρας. Ήταν κάτι σαν πορτρέτα σπιτιών με την φθορά του χρόνου αποτυπωμένη στις προσόψεις τους που μοιάζουν πρόσωπα που με τον ίδιο τρόπο ο χρόνος τα σημαδεύει. Η συνέχεια ήρθε με την πράσινη γραμμή, την νεκρή ζώνη στη Λευκωσία. Ερειπωμένα κτίρια σε αυτό το κομμάτι γης, που εδώ και τόσα χρόνια χωρίς την ανθρώπινη επέμβαση άφησαν τον χρόνο και τις εποχές να γράψουν πάνω τους. Τραγικές φιγούρες όπως ακριβώς εξαθλιωμένα πρόσωπα που από ζωγραφική άποψη παρέχουν πολύ ενδιαφέρον, όχι μονό για τις υφές και τα καταπληκτικά χρώματα που ο ήλιος, η βροχή και ο άνεμος τους χάρισε αλλά και για το μυστηριακό κομμάτι πίσω από την πρόσοψη – το μη φανερό. Τώρα, κλεισμένος στο σπίτι ζωγραφίζω πάλι σπίτια φανταστικά αυτή την φορά. Είναι κτίρια που πολλές φορές ξεφεύγουν από την κλασική δομή ενός χρηστικού σπιτιού. Τα παράθυρα και οι πόρτες είναι πια σύμβολα φυλακής και ελευθερίας ενώ οι σκάλες δεν οδηγούν πουθενά. Τα συνθήματα στους ρημαγμένους τοίχους μοιάζουν να χαρακτηρίζουν τις αθέατες μοναχικές ψυχές που τα κατοικούν.
