Bitcoin: Η αγορά μας λέει «πουλήστε»

Παρακολουθώ τον αναπτυσσόμενο και πολλά υποσχόμενο χώρο των κρυπτονομισμάτων πέντε χρόνια τώρα. Τα τέσσερα από αυτά ως εξαιρετικά ενεργός παίχτης. Έχω ξενυχτήσει αμέτρητα βράδια πάνω από οθόνες, χάνοντας ύπνο, ψυχική υγεία (και χρήματα φυσικά) μέχρι να «μάθω» την αγορά. Το «μάθω» σε εισαγωγικά διότι ποτέ δε μαθαίνεις ακριβώς το trading. Δε γίνεται να πάρεις διδακτορικό, δεν «τερματίζεται» αυτό το παιχνίδι. Απλώς γίνεσαι καλύτερος, μέσα από εξάσκηση, μελέτη και λάθη.

Βίωσα την ιστορική bull market του Bitcoin το 2017 από πολύ νωρίς, όχι όταν πλέον είχε γίνει πρωτοσέλιδο στα διεθνή μέσα. Ένιωσα στο πετσί μου και την τρομαχτική bear market που ακολούθησε, φτάνοντας στη σημερινή νέα bull market που διανύουμε, το νέο κύκλο. Είδα τα κρυπτονομίσματα να σνομπάρονται επιδεικτικά, να χλευάζονται, να αποκαλούνται «απάτη» και στην πορεία να υιοθετούνται από το ίδιο το σύστημα που τα πολεμούσε. Τα μίντια παίζουν το δικό τους ρόλο σε αυτήν την ιστορία, άλλοτε με απαξιωτικούς τίτλους όταν βρισκόμαστε στα χαμηλά, κι άλλοτε μοιάζουν να προσκαλούν τον κόσμο όταν υπάρχει κλίμα ευφορίας. Το έξυπνο χρήμα πάντα είναι ήδη τοποθετημένο νωρίς, και η μάζα ακολουθεί ως ουρά.

Ο λόγος που κάνω αυτήν την εισαγωγή, είναι για να σας μεταφέρω μέσα από τη δική μου σκοπιά, από τη λίγη εμπειρία που έχω αυτά τα χρόνια, πως βλέπω την αγορά αυτή τη στιγμή, και τι αίσθημα και παλμό αφουγκράζομαι, σε σχέση με όσα έχω δει ως τώρα.

Αυτή τη στιγμή λοιπόν, προσωπικά αρχίζω να αναβιώνω εποχές Χρηματιστηρίου 1999. Τονίζω το «αρχίζω», δεν είμαστε ακόμη στο μέγιστο της αγοραστικής φρενίτιδας. Αυτό τον παλμό δεν τον πιάνω μόνο από τις επικεφαλίδες των ειδησεογραφικών μέσων, στα οποία άλλοτε θα έβρισκες θαμμένο κανά υποτυπώδες αρθράκι για εκείνα τα μυστηριώδη «Μπιτκόινς» και που πλέον δεσπόζουν με δικές τους ξεχωριστές κι αρκετά δημοφιλείς στήλες στα μεγαλύτερα οικονομικά μίντια του πλανήτη. Δεν το νιώθω καν από τις αλλεπάλληλες (και οι οποίες μόνο εντονότερες θα γίνονται) ανακοινώσεις θεσμικών επενδυτών κι εταιριών πως υιοθετούν επιτέλους το Bitcoin.

Ο καλύτερος δείκτης είμαστε εμείς

Για μένα ο καλύτερος δείκτης ήταν και θα είναι πάντα η πιάτσα. Η κουβεντούλα του απλού πολίτη, από όπου κι αν προέρχεται. Κι όταν παρακολουθείς ανελλιπώς την αγορά πέντε χρόνια, και συζητάς ασταμάτητα για αυτήν όπου σταθείς κι όπου βρεθείς (σε βαθμό αηδίας – έχουμε τα πάθη μας τι να κάνουμε), σου είναι πανεύκολο να αισθανθείς την παραμικρή αλλαγή στην ατμόσφαιρα. Σαν ευαίσθητος αισθητήρας που πιάνει μια μικρή άνοδο της θερμοκρασίας.

Αυτήν την αλλαγή λοιπόν το τελευταίο εξάμηνο την έχω νιώσει για τα καλά. Τον τελευταίο μήνα δε, η θερμοκρασία έχει σκαρφαλώσει πολλούς βαθμούς. Πλέον δεν είμαι εγώ αυτός που συζητά, αλλά αυτός που ακούει συζητήσεις. Όχι από ανθρώπους της αγοράς, αλλά της διπλανής πόρτας. Από άτομα που μέχρι χθες είτε αγνοούσαν παντελώς την ύπαρξη των κρυπτονομισμάτων, είτε αδιαφορούσαν τόσο που ακόμη κι αν τους μιλούσες γι’ αυτά, στα αυτιά τους έφτανε μόνο θόρυβος, την επόμενη μέρα τα είχαν ξεχάσει.

Κάποιοι θα πουν πως εγώ δεν είμαι αντιπροσωπευτικός δείκτης για κάτι τέτοιο, διότι όντας χρόνια στην αγορά και έχοντας… ζαλίσει πολύ κόσμο γι’ αυτά, λογικό είναι να φτάνουν στα δικά μου αυτιά συζητήσεις ή μηνύματα από φίλους που με θυμήθηκαν και θέλουν να μάθουν πώς να μπουν στα κρύπτο. Ωστόσο δε μιλάω καν γι’ αυτά τα δείγματα (που είναι σαφώς διογκωμένα). Πλέον μαθαίνω από τρίτους, από ανθρώπους άσχετους με τον χώρο, πως για παράδειγμα φίλοι (εξίσου άσχετοι) συζητάνε μαζί τους για κρυπτονομίσματα και πώς να επενδύσουν σε αυτά. Ακούω συζητήσεις σε βενζινάδικα και περίπτερα (πλέον από τους λίγους εναπομείναντες χώρους όπου κοινωνικοποιούμαστε άλλωστε).

Διαδικτυακοί επενδυτές-γκουρού

Στα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα δε, το έλα να δεις. Εκρηκτική αύξηση διαδικτυακών γκρουπ, στο Facebook, Discord, Telegram, Reddit. Ομάδες με τίτλους «επενδύσεις-κρυπτονομίσματα Ελλάδα» και «χρηματιστηριακά νέα» (τα οποία ωστόσο φιλοξενούν σε τεράστιο βαθμό νέα και συζητήσεις πάνω στα κρύπτο) ξεπηδούν καθημερινά. Μάλιστα χαρακτηριστικό είναι πως πολλές από αυτές τις ομάδες είναι εξαιρετικά πρόχειρα φτιαγμένες, και παρ’ όλα αυτά δε δυσκολεύονται καθόλου να μαζέψουν κόσμο, και χωρίς καν ουσιαστικό πρωτογενές υλικό, ενώ φυσιολογικά μια ομάδα στο Facebook θέλει πολλή δουλειά για να στηθεί σωστά και να συγκεντρώσει κόσμο. Τούτο αποτελεί δείγμα αγοράς που βιώνει απότομη ζήτηση, την οποία η προσφορά καλύπτει πανεύκολα, με γρήγορη προχειροδουλειά.

Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου σε αυτές τις ομάδες ρωτάνε πώς να επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα, ή «αν το Χ νόμισμα είναι καλό». «Πως το βλέπετε το ADA, πάει καλά ε;», είναι η πιο κλασσική ερώτηση που βλέπω καθημερινά τον τελευταίο μήνα. Και το κυριότερο: θα δεις τους ίδιους ανθρώπους που πριν ένα μήνα ψάχνονταν καλά-καλά πως αγοράζεις κρυπτονομίσματα, να προσφέρουν τις ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ τους μερικές εβδομάδες μετά, λέγοντας στην επόμενη φουρνιά νεοσύλλεκτων που σε ποιο νόμισμα να επενδύσουν! Φυσικά μαζί τους κάνουν την εμφάνιση τους και οι διάφοροι γνωστοί γκουρού-τσαρλατάνοι…

Σας θυμίζει κάτι όλο αυτό; Βέβαια και σας θυμίζει… Γίνεται να ξεχάσει κανείς τις αλησμόνητες ένδοξες μέρες του 99’ όπου σχεδόν σε κάθε παρέα ένα από τα θέματα συζήτησης ήταν το Χρηματιστήριο; Όπου ρωτούσες το μπακάλη ποια είναι η τιμή της ζάχαρης και σου έλεγε τη μετοχή της ΕΒΖ;! Δεν είμαστε ακόμη σε εκείνο ακριβώς το σημείο, αλλά βρισκόμαστε πολύ κοντά… Παρατηρώ με τρομερό ενδιαφέρον αυτό που εκτυλίσσεται, το οποίο για μένα είναι ο καλύτερος «δείκτης», και βάζει κάτω θεμελιώδη και Τεχνικές Αναλύσεις.

Έλληνας, ο VIX των κρύπτο!

Ειδικά ο Έλληνας, στατιστικά βγαίνει πανευρωπαϊκά πρωταθλητής (αλλά και παγκόσμια) σε νέες τεχνολογίες και ακολουθεί πάντα ως ουρά τις όποιες εξελίξεις και μόδες (trends). Αυτό φάνηκε και πρόσφατα με τον πανικό της GameStop. Στο 10ημερο όπου η μετοχή εκτοξευόταν και μοίραζε κέρδη στο λαό, ήταν το πιο συνωστισμένο trade, σύμφωνα με τη δημοφιλή χρηματιστηριακή πλατφόρμα Degiro, σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, εκτός από μία! Την Ελλάδα, όπου εδώ παίζαμε… Alpha Bank. Φυσικά δεν προσπαθώ να πω ότι η GameStop (που είναι μια φούσκα) «αξίζει» περισσότερο από μια τράπεζα και θα έπρεπε να παίζεται περισσότερο (καλά και αυτό συζητήσιμο είναι βέβαια).

Η ουσία είναι πως όταν προέκυψε μια ευκαιρία, όλοι ήταν εκεί, εκτός από τους Έλληνες. Και μη σκεφτείτε «καλά κάναμε, σιγά μην παίξουμε τη φούσκα», διότι μακάρι να ήταν κι έτσι! Αμ δε. Μόλις ολοκληρώθηκε το 10ημερο πάρτι κερδών της GameStop, ΤΟΤΕ ξύπνησε ο Έλληνας (που μέχρι τότε συζητούσε στα γκρουπ) και αποφάσισε να μπει. Και μόλις μπήκε, ακολούθησε η αναμενόμενη πανωλεθρία και κατάρρευση της μετοχής.

Γιατί τα λέω όμως αυτά; Διότι δυστυχώς για εμάς, σα λαός έχουμε αργά αντανακλαστικά. Σε όλα πλέον… Όταν επομένως ο μέσος Έλληνας συζητά τόσο ένθερμα για τα κρυπτονομίσματα, αυτό αποτελεί σημαντικό σινιάλο… πώλησης φυσικά. Είναι ένας μικρός VIX (ο δείκτης φόβου της Wall Street). Διότι πολύ απλά, το χρήμα δεν γεννάται (παρότι τυπώνεται) ούτε καταστρέφεται, παρά μόνο κυκλοφορεί. Και οι αγορές κάνουν κύκλους, την άνοδο πάντα θα διαδεχθεί η πτώση προκειμένου να πάρουν κέρδη όσοι μπήκαν νωρίς (και τα αξίζουν).

Όταν όλοι μπαίνουν, εσύ βγες

Γνωρίζουμε πως το έξυπνο χρήμα τοποθετείται σε ένα asset πολύ πριν το πάρουμε χαμπάρι εμείς. Πόσο μάλλον άτομα που δεν ασχολούνται ενεργά με τις αγορές. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας μπαίνει στο παιχνίδι, αυτό μαθηματικά σημαίνει πως όλο το υπόλοιπο (έξυπνο και χαζό μαζί) χρήμα έχει ήδη μπει. Δε μένει άλλο χρήμα να μπει (στην παρούσα φάση του κύκλου), η αγορά γίνεται overbought (υπεραγορασμένη), και «σκάει». Είναι ο πιο απλός και άχαστος κανόνας των αγορών που και οι πιο φτασμένοι επενδυτές χρησιμοποιούν καθημερινά.

Είναι απλό, «μπαίνουν» πολλοί σε κάτι; Εσύ βγες. Αν δεν έχεις ήδη μπει, καλύτερα μη μπεις καθόλου. Αν μπεις, πρόσεχε. Το κόλπο φυσικά είναι να διαισθανθείς αν πράγματι βρισκόμαστε στο στάδιο όπου «έχουν μπει πολλοί». Αυτό είναι κάτι που μπορείς να νιώσεις μόνο αν ασχολείσαι χρόνια με μια συγκεκριμένη αγορά, και έγκειται στη δική σου εκτίμηση.

Προσωπικά πιστεύω πως όσον αφορά το Bitcoin, δε βρισκόμαστε ακόμη στο σημείο «βρασμού». Ο αγαπημένος μου δείκτης «Έλληνας» προς το παρόν ψάχνεται, συζητά, ίσως και να έχει ρίξει ένα 100αρικο, αλλά μέχρι εκεί. Όταν εναποθέσει και το χιλιάρικο, σημαίνει ότι περάσαμε προ πολλού το greed phase (στάδιο απληστίας) και μια ισχυρή διόρθωση περιμένει στη γωνία. Και επειδή μιλάμε για κρυπτονομίσματα, οι ισχυρές διορθώσεις δεν είναι 10-20% αλλά 50 και 70% (δηλαδή bear market).

Πληθαίνουν τα σήματα πώλησης

Ένα ακόμη sell signal που πλανάται στην ατμόσφαιρα τελευταία και ανεβάζει τη θερμοκρασία, είναι η αλλαγή ρητορικής από μεγάλους θεσμικούς επενδυτές.

"Είμαστε μάρτυρες της αρχής μιας νέας bull market στα εμπορεύματα" είπε την Τρίτη η Goldman Sachs.

ΣΩΠΑΤΕ?! Τα commodities έχουν ήδη διπλασιάσει μέσα σε ένα χρόνο (το ξύλο έχει κάνει +150%)... αλλά ένα χρόνο μετά η GS βγήκε να μας πει ότι «ξεκινάμε»!

Τι θέλω να πω? Οι επενδυτικές τράπεζες πρώτα κάνουν το insider trading τους σαν μάγκες που είναι. Αμέσως μετά στέλνουν τα note τους στους επενδυτές. Και στο τέλος δημοσιεύουν τις «προβλέψεις» τους για εσωτερική κατανάλωση της… πλέμπας. Εμάς δηλαδή. Η άνοδος συνήθως συνεχίζεται λίγο ακόμα - αλλά όχι αρκετά ώστε να προλάβει να αρπάξει αξιόλογα κέρδη όποιος αγοράζει στην είδηση "bull market, μπείτε"! Και μετά φυσικά όλοι ξέρουμε τι ακολουθεί μετά.

Την Τετάρτη η ίδια Goldman Sachs ανακοίνωσε πως επανα-ξεκινάει crypto trading desk (υπηρεσίες trading κρυπτονομισμάτων). Γιατί διάλεξε αυτό το χρονικό σημείο στην τρέχουσα bull market με το Bitcoin στα 50 χιλιάρικα; Η τελευταία φορά που ανακοίνωσε το ίδιο ήταν τέλη του 2017, λίγο πριν σκάσει η φούσκα! Όπως και τότε, έτσι και τώρα, διάλεξε τη χρονική στιγμή όπου υπάρχει η μέγιστη υποψήφια πελατεία θυμάτ… θέλω να πω, «επενδυτών».

Τώρα εγώ που είμαι καχύποπτος βέβαια, θα πω ότι πάλι τα ίδια θα συμβούν, δηλαδή θα σκάσει λίγο μετά η νέα φούσκα. Δεν έχει να κάνει με ιστορικό προηγούμενο ή προλήψεις, αλλά με τα ίδια μαθηματικά που αναφέραμε πριν (για το πότε μια αγορά γίνεται overbought). Ίσως βέβαια αυτή τη φορά όντως πιο υποψιασμένοι και έμπειροι, να το ανακοίνωσαν πιο έγκαιρα, και το ράλι έχει ακόμη λίγο μέλλον.

Φοβού τους καλοθελητές

Με αφορμή αυτό, θέλω να επιχειρηματολογήσω στο εξής: Βγαίνουν ένα-ενα τώρα τα βαριά ονόματα, οι «καλοθελητές» θεσμικοί επενδυτές (που θέλουν να μας βοηθήσουν να βγάλουμε λεφτά ντε) τύπου Blackrock και λένε «μπείτε Bitcoin». Το Bitcoin φυντάνια μου δεν περίμενε εσάς ή επαγγελματίες ψεύτες σαν τον Τζέιμι Ντίμον της JP Morgan (αυτόν που χειραγωγούσε την αγορά με περίτεχνα λογάκια) να ανακοινώσουν πως "είμαστε σε bull market, ελάτε". Το Bitcoin έχει εισέλθει σε bull market 1 χρόνο τώρα. Συγκεκριμένα από τις 13 Μαρτίου 2020, όταν και έπιασε πάτο στα $3.600 και έκτοτε ανεβαίνει σταθερά φτάνοντας τα $50.000!

Αν μη τι άλλο, πιο πιθανό είναι να βρίσκεται πιο κοντά στο τέλος, παρά στην αρχή αυτής της bull market. Όχι μόνο χρονικά, αλλά και από άποψη τιμής. Αν φτάσει πχ 77.000 και από κει γκρεμιστεί, είναι πολύ πιο μικρή η απόσταση (ούτε καν διπλασιασμός) σε σχέση με όση διένυσε έως τώρα (δεκαπλασιασμός και βάλε). Όπως και να χει, το έξυπνο χρήμα δεν περιμένει να μπει ένα χρόνο μετά. Έχει αγοράσει στα χαμηλά. Εμάς περιμένει να μπούμε. Πάντα έτσι γίνεται, με ΟΛΑ. Το ρόλο του «κράχτη» αναλαμβάνουν τα μίντια φυσικά, που όταν η αγορά ήταν στον πάτο (στο ιδανικό σημείο να αγοράσεις) έλεγαν "μείνετε μακριά, είναι απάτη". Τώρα όμως μας λένε μπήκαν οι τράπεζες και είναι καλό ε;

Είναι σα να έχουμε μια τέλεια πισίνα. Και στην αρχή πριν μπει κόσμος, έρχονται κάτι μάγκες και μας λένε "περιμένετε μην μπείτε, να τσεκάρουμε ότι είναι καλό το νερό". Μπαίνουν, κάνουν μπανάκι, φλερτάρουν, ουρούν, γενικά κάνουν την πισίνα σαν τα μούτρα τους, και μετά μας λένε "εντάξει ελάτε τώρα, είναι τέλεια". Εμείς μπαίνουμε μετά, λέμε "εντάξει καλά είναι, καλά περνάμε", αλλά στην πραγματικότητα κάνουμε μπάνιο σε ούρα και δεν είμαστε και τόσο σίγουροι ότι άξιζαν τα λεφτά μας…

Δεν είναι δύσκολο το παιχνίδι, απλό είναι, το ίδιο έργο βλέπουμε συνέχεια. Δε λέω ότι το Bitcoin ή τα commodities ή οτιδήποτε θα πέσουν αύριο. Ίσα-ίσα λέω πως στη φάση που είμαστε, κατά πάσα πιθανότητα θα ανέβει κι άλλο διότι αυτός είναι κι ο λόγος που μας προσκαλούν. Αλλά είμαστε στη φάση που από εδώ και πέρα χρειάζεται προσοχή. Γιατί το έξυπνο χρήμα σε μεγάλο ποσοστό έχει μπει. Εμείς μείναμε. Μπήκαμε στο mania phase (στάδιο μανίας). Μόλις η αγορά γίνει overbought μόνο ένας δρόμος υπάρχει.

Είναι αργά; Ναι… αλλά δεν πειράζει

Πολλοί που μπαίνουν τώρα, ενδεχομένως θα δουν το Bitcoin (και το κάθε Bitcoin) να ανεβαίνει τρελά, να γράφει το χαρτοφυλάκιο τούς νούμερα +30, +50, +100% ίσως... Το θέμα είναι -κι αυτό που δε σας λέει κανείς- ότι δε θα είστε εκεί για να αρπάξετε το κέρδος. Θα πουλήσετε? Κι αν ναι, ξέρετε πότε? Συμβαίνει με όλα τα assets στην ιστορία της ανθρωπότητας, συνέβη το 2017 με το Bitcoin, ήμουν εκεί, θα συμβεί και πάλι. Είχα μπει το καλοκαίρι του 2017, σχετικά νωρίς μάλιστα σε πολύ καλές τιμές. Στα μάτια κάποιου που μπαίνει σήμερα είχα μπει πολύ νωρίς. Κι όμως, για εκείνο το συγκεκριμένο κύκλο, είχα μπει ΑΡΓΑ! Και παρότι έγραφα μεγάλο κέρδος, δεν πούλησα, διότι ήμουν άπειρος (από τα λάθη μαθαίνουμε).

Το ίδιο θα συμβεί και σε όσους μπαίνουν τώρα, αν δε καταλάβουν ότι έχουν μπει αργά σε σχέση με το έξυπνο χρήμα, και δε φτιάξουν πλάνο εξόδου. Διπλασιασμούς και δεκαπλασιασμούς βλέπαμε και το ‘99. Στο τέλος η πλειοψηφία έμεινε με ένα κουλούρι όμως. Διότι ήταν late majority. Αν εισέρχεστε τώρα, κατανοείστε ότι έχετε μπει σχετικά αργά, και φτιάξτε exit plan.

Όποιος σας λέει ότι δεν έχετε μπει αργά, σας λέει ψέματα. Σας λένε "μόλις 100 εκατ. άνθρωποι είναι χρήστες Bitcoin κι είμαστε 7 δισ.!" Δεν πάει έτσι. Οι αγορές δε λειτουργούν έτσι. Δε θα περιμένουν να μπει όλος ο πλανήτης. Αυτό ίσως γίνει σε κάποια φάση, σε άλλο οικονομικό κύκλο όμως. Τονίζω ότι μια αγορά την εξετάζουμε με βάση το τωρινό market cycle. Όχι το πόσο μπορεί να φτάσει γενικά κι αόριστα, σε μια δεκαετία. Είναι πολύ βασικό αυτό και ο περισσότερος κόσμος το αγνοεί. Το Bitcoin όσο και αν είναι γραφτό να φτάσει (και $1.000.000 δλδ), θα το κάνει αφού πρώτα περάσει πολλές εναλλαγές bull/bear markets.

Στον κύκλο που είμαστε τώρα (πριν την επόμενη bear market δηλαδή), όσοι δεν έχετε ήδη μπει, μπαίνετε αργά. Μη σας αποθαρρύνει αυτό, δε σημαίνει ότι δε μπορείτε να βγάλετε κέρδη. Έχετε το στο πίσω μέρος του κεφαλιού σας και μη σας κοροϊδεύουν όμως. Διότι η δική σας εντολή αγοράς είναι που θα γεμίσει τις δικές τους πωλήσεις.

Αφουγκραστείτε την αγορά, προσπαθήστε να εντοπίσετε σε ποιο χρονικό σημείο βρισκόμαστε σε αυτόν τον κύκλο και κάντε την εκτίμησή σας. Μην περιμένετε να πουλήσετε στην κορυφή διότι δεν πρόκειται ποτέ να καταλάβετε ποια είναι...